25 Φεβ 2010

*«Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε» - ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ*



Ιδιαίτερη είναι η αγάπη και ξεχωριστός ο σεβασμός, με τον οποίο το σύνολο των πιστών περιβάλλει την Ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου. Αγάπη και σεβασμός που πηγάζουν και εμπνέονται από το πρόσωπο προς το οποίο απευθύνεται η Ακολουθία, από την εκφραστικότητα και τον πλούτο των κειμένων, από το μελωδικό ένδυματων λόγων. Αγάπη και σεβασμός που εκδηλώνονται με την ευλαβή παρουσία και ενεργό συμμετοχή στην Ακολουθία των «πιστώς προσκυνούντων και δοξαζόντων» Χριστιανών, τα απογεύματα της Παρασκευής καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Ο Ακάθιστος ύμνος χαρακτηρίζεται ως ένα αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας, γραμμένο πάνω στους κανόνες της ομοτονίας, ισοσυλλαβίας και μερικώς της ομοιοκαταληξίας. Η γλώσσα του ύμνου είναι σοβαρή και ρέουσα, γεμάτη από κοσμητικά επίθετα και πολλά σχήματα. Έτσι η εξωτερική του μορφή παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία και ωραιότητα, που συναγωνίζεται το βαθύ του περιεχόμενο.
Κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει τον πλούτο του λόγου, την ύπαρξη σχημάτων, την ποιητικότητα ορισμένων στίχων και προπαντός το υψηλό περιεχόμενο του ύμνου, που εξυμνεί την ενανθρώπιση του Θεού δια της Παναγίας Θεοτόκου. Είναι αλλεπάλληλες οι εκφράσεις χαράς, αγαλλιάσεως και λυτρώσεως που δίνουν ενθουσιαστικό τόνο στον ύμνο.
Το γεγονός δε ότι απ’ όλα τα κοντάκια μόνο αυτό είναι σήμερα σε χρήση στην λατρεία της Εκκλησίας μας ολόκληρο, δείχνει την δύναμη και την εντύπωση που έκανε και εξακολουθεί να κάνει στους πιστούς.

Ακάθιστος Ύμνος – δομή
Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου αποτελείται, κατά βάση, από τον Ακάθιστο Ύμνο και τον Κανόνα του Ακαθίστου Ύμνου, πλαισιωμένα με ψαλμούς, απολυτίκια και ευχές.
Ακάθιστος Ύμνος επεκράτησε να ονομάζεται το Κοντάκιο, το οποίο ψάλλουμε προς τιμήν της Θεοτόκου, τμηματικά κάθε Παρασκευή στις τέσσερις πρώτες εβδομάδεςτης Μ. Σαρακοστής (6 οίκοι με απόδειπνο - Χαιρετισμοί), και ολόκληρο την πέμπτη εβδομάδα (24 οίκοι). Το προοίμιο του είναι το «Τη Υπερμάχω στρατηγώ», και έχειαλφαβητική ακροστιχίδα (Α - Ω) και διπλό εφύμνιο (Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε και Αλληλούια).
«Κοντάκια» παλαιότερα λέγονταν ολόκληροι ύμνοι, ανάλογοι προς τους «Κανόνες». Η ονομασία οφείλεται μάλλον στο κοντό ξύλο επί του οποίου τύλιγαν τη μεμβράνη που περιείχε τον ύμνο.
Το πρώτο τροπάριο λεγόταν «προοίμιο» ή «κουκούλιο» και όσα ακολουθούσαν λέγονταν «οίκοι», ίσως διότι ολόκληρος ο ύμνος θεωρείτο ως σύνολο οικοδομημάτωναφιερωμένων στη μνήμη κάποιου αγίου.
Κοντάκιο λέγεται συνήθως σήμερα το πρώτο τροπάριο ενός τέτοιου ύμνου.
Ο Ακάθιστος Ύμνος περιέχει προοίμιο και 24 «οίκους». Ως προοίμιο του Ύμνου ψάλλεται σήμερα το «Τη Υπερμάχω στρατηγώ», το οποίο όμως, καθώς φαίνεται, δενείναι το αρχικό. Αντίθετα, ως γνήσιο προοίμιο φέρεται το, σήμερα, αυτόμελο απολυτίκιο «Το προσταχθέν μυστικώς λαβών εν γνώσει», που έχει αμεσότερη σχέσημε το περιεχόμενο του Ύμνου, αναφερόμενο κι αυτό στο γεγονός του Ευαγγελισμού.
Το «Τη Υπερμάχω» συνετέθη επ’ ευκαιρία της σωτηρίας της Κωνσταντινούπολης από κάποιο κίνδυνο και συνδέθηκε μάλλον αργότερα με τον Ύμνο. Σ’ αυτό θα συνέβαλε και το γεγονός ότι ο Ύμνος ψαλλόταν συχνά στην Κωνσταντινούπολη στις ευχαριστήριες ακολουθίες προς τιμήν της Παναγίας, πολιούχου της Βασιλεύουσας.
Οι 24 «οίκοι» σχηματίζουν αλφαβητική ακροστιχίδα και έχουν εφύμνιο οι μεν περιττοί «Χαίρε, Νύμφη, ανύμφευτε», οι δε άρτιοι «Αλληλούια». Από αυτούς οι 12αναφέρονται στον Κύριο και τελειώνουν με το «Αλληλούια» = Αινείται το Θεό. Οι άλλοι 12 οίκοι αναφέρονται στη Θεοτόκο και τελειώνουν με το «Χαίρε, Νύμφηανύμφευτε». «Εφύμνιο» λέγεται η τελευταία φράση του ύμνου που επαναλαμβάνει ο λαός.
Μέσα στους 72 στίχους συναντούμε 144 χαιρετισμούς στη Θεοτόκο: «Χαίρε, της εκκλησίας ο ασάλευτος Πύργος, Χαίρε, της βασιλείας το απόρθητον τείχος, Χαίρεδι ης εγείρονται τρόπαια, Χαίρε, δι ης εχθροί καταπίπτουσι…». Από τη λέξη ΧΑΙΡΕ ονομάστηκαν και Χαιρετισμοί.

Περιεχόμενο του Ύμνου
Ο Ύμνος διακρίνεται σε δύο ενότητες:
Α) Α-Μ, που αποτελεί το ιστορικό τμήμα (Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, σύλληψη του Χριστού από την Παναγία, επίσκεψη της Θεοτόκου στην Ελισάβετ, ανησυχία Ιωσήφ,επίσκεψη ποιμένων και μάγων στο νεογέννητο Χριστό, επιστροφή Μάγων, φυγή στην Αίγυπτο, Υπαπαντή), και
Β) Ν-Ω, που αποτελεί το δογματικό-θεολογικό τμήμα (άσπορος σύλληψη, θεότης και ανθρωπότης του Χριστού, σωτηρία του ανθρώπινου γένους με τη θυσία του Ιησού,θέωση των ανθρώπων, θεομητορικής αξίας της Θεοτόκου κά) χωρίς όμως να λείπουν από κάθε ενότητα και στοιχεία της άλλης.
Πηγές του ύμνου είναι η Αγία Γραφή και οι Πατέρες της Εκκλησίας.

Ονομασία του Ύμνου
Η ονομασία Ακάθιστος Ύμνος, που αποδόθηκε στον Ύμνο οφείλεται στο ότι «ορθοστάδην τότε πάς ο λαός κατά την νύκτα εκείνην, τον ύμνον τη του Λόγου Μητρί έμελψαν, και ότι πάσι τοις άλλοις οίκοις καθίσθαι εξ έθους έχοντες, εν τοις παρούσι της θεομήτορος ορθοί πάντες ακροώμεθα». Αυτά γράφει το Συναξάριο, και εντοπίζει «την νύκτα εκείνη» το καλοκαίρι του 626.
Επίσης, από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε ο ύμνος οι πιστοί σε κάθε ευκαιρία και αφορμή, τον έψαλαν όρθιοι και απ’ την αρχή συνδέθηκε με την εορτή τουΕυαγγελισμού του οποίου την ακολουθία το εκκλησίασμα παρακολουθούσε όρθιο.
Χρόνος και αιτία σύνθεσης
Σύμφωνα με το Συναξαριστή, ο Ύμνος δημιουργήθηκε το 626, μετά τη σωτηρία της Κωνσταντινούπολης από την πολιορκία των Αβάρων και των Περσών, οπότε και εψάλει για πρώτη φορά.
Κατά το έτος 626 η Κωνσταντινούπολη πολιορκήθηκε από τους Πέρσες και Αβάρους. Ο βασιλέας Ηράκλειος απουσίαζε στη Μικρά Ασία σε πόλεμο κατά των Περσών. Τότε ο φρούραρχος Βώνος μαζί με τον Πατριάρχη Σέργιο ανέλαβαν την υπεράσπιση της αυτοκρατορίας. Ο Πατριάρχης περιέτρεχε την πόλη με την εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας, και ενεθάρρυνε τα πλήθη και τους μαχητές.
Ξαφνικά έγινε φοβερός ανεμοστρόβιλος που δημιούργησε τρικυμία και κατέστρεψε τον εχθρικό στόλο, οπότε τη νύκτα της 7ης προς την 8η Αυγούστου, αναγκάσθηκαννα φύγουν άπρακτοι. Ο λαός πανηγυρίζοντας τη σωτηρία του, συγκεντρώθηκε στο Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών και όλοι όρθιοι έψαλλαν τον από τότε λεγόμενο«Ακάθιστο Ύμνο» στην Παναγία, αποδίδοντας τα «νικητήρια» και την ευγνωμοσύνη τους στην «υπερμάχω στρατηγώ».
Για να ψαλθεί όμως τότε θα πρέπει να είχε συντεθεί νωρίτερα, καθώς δεν ήταν δυνατό να γίνει αυτό σε μια νύχτα. Κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν ότι ο ύμνος έπρεπε να προϋπήρχε στη λειτουργική πράξη, και να ψάλθηκε τότε «ορθοστάδην», από μεγίστη αφοσίωση προς εγκωμιασμό της Θεοτόκου. Και προκρίθηκε αυτός ούμνος από κάποιον άλλον ενδεχομένως, επειδή θα ήταν κιόλας καθιερωμένος στην Αγρυπνία της 15ης Αυγούστου στη Βλαχέρνα, και επειδή το περιεχόμενό του, με χαρακτήρα διηγηματικό, δογματικό, και δοξολογικό – εγκωμιαστικό προσφερόταν για τη διάσωση και τη λύτρωση της Πόλης από τη δεινή περίσταση.
Η δομή, το ύφος και το περιεχόμενο του ύμνου είναι μάλλον μεταρωμανικά στοιχεία, όπως κατάδειξε ο καθηγητής Νικόλαος Τωμαδάκης. Ο ύμνος αναφέρεται σε όλοτο μυστήριο της ενανθρώπησης του Χριστού, στο οποίο είναι βασικός παράγοντας η Θεοτόκος. Έτσι, ο μαριολογικός και ο χριστολογικός χαρακτήρας του είναιφανερός.
Συνεπώς, μπορούμε να πούμε ότι αναφέρεται σε κοινό εορτασμό του Ευαγγελισμού και των Χριστουγέννων – οι γιορτές χωρίστηκαν στα χρόνια του Ιουστινιανού (527-565)– αλλά εύκολα επίσης μπορούμε να πούμε ότι ο εγκωμιαστικός και δοξολογικός χαρακτήρας του ύμνου είναι πρόσφορος για κάθε περίσταση που η θρησκεύουσα ψυχή θέλει να αναφερθεί στο θαύμα της σωτηρίας της.

Σύνθεση του Ύμνου
Από τα σημαντικότερα και δυσκολότερα φιλολογικά προβλήματα είναι αυτό της σύνθεσης του Κοντακίου του Ακαθίστου Ύμνου. Συνθέτης, χρόνος και αιτία της σύνθεσης, παραμένουν ακόμα ανεξακρίβωτα από τους μελετητές.
Με τη χρονολογία σύνθεσης του ύμνου συνδέεται αναπόφευκτα το όνομα του ποιητή του ύμνου, του μελωδού. Ο ύμνος φέρεται σε όλη τη χειρόγραφη παράδοση ανώνυμος, και ο Συναξαριστής που τον συνδέει με το γεγονός της διάσωσης από την πολιορκία του 626 δεν κάνει λόγο ούτε για το χρόνο της σύνθεσης ούτε για τον ποιητή του.
Ήταν φυσικό, η παράδοση σιωπηρά, αλλά και πολλοί μεγάλοι μελετητές να αποδώσουν τον έξοχο αυτό ύμνο στον κατ’ εξοχήν πρίγκηπα των βυζαντινών υμνογράφων, τον Ρωμανό το μελωδό (α΄ μισό ς΄ αι.). Υπάρχει και μια μεταγενέστερη μαρτυρία, του ις΄ αι., ως σημείωση σε κώδικα του ΙΓ΄ αι. (της μονής Βλατάδων 41, φ.193α) που αναφέρει το όνομα του Ρωμανού ως ποιητή του ύμνου.
Υπάρχουν όμως και άλλες δύο περιπτώσεις για τον μελωδό του Ακαθίστου Ύμνου, με εξίσου σοβαρές ενδείξεις. Η μία είναι ότι στη λατινική μετάφραση του ύμνου, γύρω στο 800, από τον Επίσκοπο Βενετίας Χριστόφορο, αναφέρεται το όνομα του Γερμανού Α΄ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως (715-730 κοιμήθηκε 740) που ήτανσύγχρονος με τα γεγονότα του 718 “Incipit Hymnus de Sancta Dei Genetrice Maria, Victoriferus atque Salutatorius, a Sancto Germano Patriarcha Constantinopolitano”.
Η άλλη περίπτωση είναι, ότι σε μια παλαιά αχρονολόγητη εικόνα του Ευαγγελισμού στο παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου της ονομαστής μονής του Αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα, εικονίζεται κι ένας μοναχός που κρατάει ειλητάριο με γραμμένο το «Αγγελος πρωτοστάτης ουρανόθεν επέμφθη». Στο κεφάλι του μοναχού υπάρχει ηένδείξη «Ο ΑΓ. ΚΟΣΜΑΣ». Αυτός ο Άγιος Κοσμάς δεν είναι άλλος από τον Κοσμά το μελωδό, που κοιμήθηκε το 752/4, κι είναι κι αυτός σύγχρονος με την θαυμαστήλύτρωση της Κωνσταντινούπολης από την πολιορκία του 718.
Ο Κανόνας του Ακαθίστου είναι έργο των Ιωάννου Δαμασκηνού (οι ειρμοί) και Ιωσήφ Ξένου του Υμνογράφου (τα τροπάρια).

Τρόπος εκτελέσεως
Ιστορικές συγκυρίες δεν επέτρεψαν να διασωθεί ως τις μέρες μας ο τρόπος μελωδικής εκτέλεσης του Ύμνου. Γι’ αυτό τον λόγο δεν ψάλλεται αλλά ραψωδείται απότους ιερείς στους ναούς, κατά την τέλεση της Ακολουθίας.

ΠΗΓΗwww.xfe.gr

21 Φεβ 2010

Ορθοδοξία, η μόνη αλήθεια!

Πολλοί θεωρούν πως η Ορθοδοξία είναι μία από τις πολλές «εκκλησίες». Μία «άποψη», δηλαδή, του χριστιανισμού, ή άλλοι θεωρούν την Ορθοδοξία ως μία θρησκεία. Και οι δύο απόψεις είναι παντελώς λανθασμένες. Ορθοδοξία στην κυριολεξία σημαίνει ορθή δόξα, ορθή πίστη. Δεν είναι μία εκ των «εκκλησιών» διότι είναι η ΜΟΝΗ αληθινή Εκκλησία του Χριστού. Αυτό δεν είναι φυσικά αλαζονεία αλλά η ΑΛΗΘΕΙΑ. Αφού ο Κύριος ίδρυσε μόνον μία Εκκλησία πώς μιλούμε εμείς για πολλές; Επίσης, η Ορθοδοξία δεν μπορεί να ονομαστεί θρησκεία διότι η θρησκεία είναι δεισιδαιμονία· προσπαθεί να καλύψει (η κάθε θρησκεία) τις ψυχολογικές ανάγκες του ανθρώπου. Αντίθετα η Ορθοδοξία θεραπεύει τον πάσχοντα ψυχικά άνθρωπο (εννοείται κάθε άνθρωπο) και τον καθιστά άγιο, αυτό είναι η απτή και περίτρανη απόδειξη της αλήθειας Της. Ορθοδοξία.

18 Φεβ 2010

Μεγάλου Βασιλείου

Για τη Νηστεία

Πολύτιμο δώρο του Θεού είναι η νηστεία. Θεσμός πανάρχαιος, που διατηρήθηκε σαν πατρική κληρονομιά κι έφτασε μέχρι τις μέρες μας.
Δεχθείτε τη λοιπόν με χαρά. Δεχθείτε οι φτωχοί τη σύντροφό σας. Δεχθείτε οι υπηρέτες την ανάπαυσή σας. Δεχθείτε οι πλούσιοι αυτή που σάς σώζει από τον κίνδυνο του κορεσμού και νοστιμίζει όσα η συνεχής απόλαυση ανοσταίνει.
Οι άρρωστοι δεχθείτε τη μητέρα της υγείας. Οι υγιείς την εξασφάλιση της ευεξίας. Ρωτήστε τους γιατρούς, και θα σάς πουν πως τίποτα δεν είναι τόσο αμφίβολο κι αβέβαιο όσο η υγεία. Γι’ αυτό οι συνετοί με τη νηστεία προσπαθούν να διατηρήσουν την υγεία τους και να γλυτώσουν από το συντριπτικό φορτίο της παχυσαρκίας.
Μην ισχυρίζεσαι πως δεν μπορείς να νηστέψεις, φέρνοντας σαν πρόφαση αρρώστια ή σωματική αδυναμία, αφού, από την άλλη μεριά, σ’ όλη σου τη ζωή ταλαιπωρείς το σώμα σου με την πολυφαγία. Γνωρίζω πολύ καλά πως οι γιατροί επιβάλλουν στους αρρώστους μάλλον λιτή δίαιτα και νηστεία παρά ποικιλία και αφθονία φαγητών.
Άλλωστε, τι είναι ευκολότερο για το σώμα, να περάσει τη νύχτα μ’ ένα ελαφρό δείπνο ή να πέσει στο κρεβάτι βαρύ απ’ την πολυφαγία; Μπορεί ν’ αναπαυθεί έτσι ή θα στριφογυρίζει παραφορτωμένο και ταλαίπωρο; Ποιο πλοίο μπορεί να κυβερνήσει ευκολότερα ένας καπετάνιος και να το σώσει σε μια θαλασσοταραχή, το βαρυφορτωμένο ή εκείνο που έχει το κανονικό του φορτίο; Το βαρυφορτωμένο δεν θα το βυθίσει μια μικρή τρικυμία; Έτσι και τα σώματα, όταν ταλαιπωρούνται με την πολλή τροφή, εύκολα υποκύπτουν στις αρρώστιες. Ενώ όταν τρέφονται ελαφρά, διατηρούν την καλή τους υγεία.[...]
Η νηστεία ενισχύει την προσευχή, γίνεται φτερό στην πορεία της προς τον ουρανό. Είναι μητέρα της υγείας, παιδαγωγός της νιότης, στολίδι των γηρατειών. Είναι συνοδοιπόρος των ταξιδιωτών και ασφάλεια των συγκατοίκων.[...]
Η ζωή του Τιμίου Προδρόμου ήταν μια συνεχής νηστεία. Δεν είχε ούτε κρεβάτι ούτε τραπέζι ούτε κτήματα ούτε ζώα ούτε αποθήκες τροφίμων ούτε τίποτ’ άλλο, απ’ αυτά που θεωρούνται απαραίτητα για τη ζωή. Γι’ αυτό όμως ο Κύριος διακήρυξε πως ήταν «ο σπουδαιότερος απ’ όσους γέννησαν ποτέ γυναίκες» (Ματθ. 11:11).
Η νηστεία ανέβασε στον τρίτο ουρανό και τον απόστολο Παύλο, που την απαρίθμησε ανάμεσα στα καυχήματα για τις θλίψεις του (Β’ Κορ. 11:17).
Για όλες όμως τις αρετές, κορυφαίο τύπο και υπογραμμό έχουμε τον ίδιο τον Κύριο. Ο Κύριος, λοιπόν, μετά από νηστεία σαράντα ημερών, άρχισε το έργο του εδώ στη γη (Ματθ. 4:2). Πρώτα οχύρωσε και εξόπλισε με τη νηστεία τη σάρκα, που πήρε για χάρη μας, κι ύστερα δέχθηκε τους πειρασμούς του διαβόλου. Παρόμοια κι εμείς, με νηστείες ας ετοιμαζόμαστε κι ας προγυμναζόμαστε στους αγώνες εναντίον των πνευματικών αντιπάλων.
Σε μιαν αμφίβολη πολεμική συμπλοκή, η παρουσία κάποιου συμμάχου στο πλευρό του ενός εμπολέμου προκαλεί την ήττα του άλλου. Λοιπόν, το πνεύμα και η σάρκα βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση. Με ποιο θα συμμαχήσεις; Αν συμμαχήσεις με τη σάρκα, θα εξασθενίσεις το πνεύμα. Ενώ αν συμμαχήσεις με το πνεύμα, θα υποδουλώσεις τη σάρκα. Αφού θέλεις να ισχυροποιήσεις το πνεύμα σου, δάμασε τη σάρκα με τη νηστεία. Ο απόστολος Παύλος γράφει: «Όσο ο εξωτερικός άνθρωπος (δηλαδή η σάρκα) φθείρεται, τόσο ο εσωτερικός (δηλαδή το πνεύμα) ανανεώνεται» (Β’ Κορ. 4:16).
Ο Μωυσής, για να πάρει τη νομοθεσία για δεύτερη φορά, χρειάστηκε και δεύτερη νηστεία (Εξ. 34:28).
Οι Νινευίτες, αν δεν είχαν νηστέψει οι ίδιοι και τα ζώα τους, δεν θα είχαν γλυτώσει την καταστροφή (Ιων. 3:4- 10).
Αλλά και τον Ησαύ, τι ήταν εκείνο που τον εξευτέλιζε και τον έκανε δούλο του αδελφού του; Δεν ήταν ένα φαγητό; Γι’ αυτό και μόνο πούλησε τα πρωτοτόκια του (Γεν. 25:29-34)!
Ποιοι, πάλι, άφησαν τα πτώματά τους στην έρημο; Δεν τ’ άφησαν εκείνοι που επιζήτησαν την κρεοφαγία και την καλοπέραση της Αιγύπτου (Αριθ. 11:33- 34); Όσο δηλαδή οι Ισραηλίτες έμεναν ικανοποιημένοι μόνο με το μάννα, νικούσαν τους εχθρούς τους και κανείς τους δεν αρρώσταινε. Όταν όμως θυμήθηκαν τις χύτρες με τα κρέατα και νοστάλγησαν τη δουλεία στην Αίγυπτο, τιμωρήθηκαν. Πέθαναν στην έρημο και δεν αξιώθηκαν να δουν τη γη της επαγγελίας.
Δεν φοβάσαι κι εσύ το παράδειγμα αυτό; Δεν σκέφτεσαι μήπως με την πολυφαγία αποκλειστείς από την ουράνια γη της επαγγελίας;
Η απόλαυση άφθονης και λιπαρής τροφής δημιουργεί στην ψυχή αναθυμιάσεις, που, σαν ένα πυκνό σύννεφο καπνού, εμποδίζουν το νου ν’ αντικρύσει τις ελλάμψεις του Παναγίου Πνεύματος.
Η νηστεία είναι ισχυρό όπλο εναντίον των δαιμόνων. «Αυτό το δαιμονικό γένος δεν μπορεί να διωχθεί με κανένα άλλο μέσο, παρά μόνο με την προσευχή και τη νηστεία», είπε ο Κύριος στην περίπτωση του δαιμονισμένου νέου (Μάρκ. 9:29).
Με την τροφή, τη μέθη και τα διάφορα καρυκεύματα εξάπτεται και κάθε είδος ακολασίας. Το κυνήγι της απολαύσεως μεταβάλλει τους λογικούς ανθρώπους σε άλογα ζώα.
Η κραιπάλη προκαλεί και φρικτές διαστροφές. Γίνεται αιτία ν’ αναζητούν οι ακόλαστοι τη γυναίκα στον άνδρα και τον άνδρα στη γυναίκα.
Η νηστεία ρυθμίζει και την έγγαμη ζωή. Εμποδίζει την ασυδοσία και επιβάλλει σύμφωνη εγκράτεια, για ν’ αφοσιωθούν οι σύζυγοι στην προσευχή.
Μην περιορίζεις όμως την αρετή της νηστείας μόνο στη δίαιτα. Αληθινή νηστεία δεν είναι μόνο η αποχή από ορισμένα φαγητά, αλλά η αποξένωση από τα πάθη και τις αμαρτίες: Να μην αδικήσεις κανένα. Να συγχωρήσεις τον πλησίον σου για τη λύπη που σου προξένησε, για το κακό που σου έκανε, για τα λεφτά που σου χρωστάει. Διαφορετικά, μολονότι δεν τρως κρέας, τρως τον ίδιο τον αδελφό σου. Μολονότι εγκρατεύεσαι στο κρασί, δεν εγκρατεύεσαι στις κακολογίες. Μολονότι νηστεύεις ως το βράδυ, ξοδεύεις την ημέρα σου στα δικαστήρια.
Η Αγία Γραφή αναφέρει: «Αλίμονο σ’ αυτούς που μεθάνε χωρίς κρασί» (Ησ. 28:1). Τέτοια μέθη είναι π.χ. ο θυμός, που κάνει την ψυχή να παραφρονήσει. Είναι επίσης ο φόβος, που παραλύει τη διάνοια. Γενικά, κάθε πάθος που ζαλίζει το νου είναι και μια μέθη. Ο οργισμένος μεθάει με το πάθος του. Δεν σκέφτεται ποιους έχει μπροστά του. Σαν να πολεμάει μέσα στη νύχτα, αρπάζει το καθετί, σκοντάφτει στον καθένα. Δεν ξέρει τι λέει, βρίζει, χτυπάει, απειλεί, ορκίζεται, κραυγάζει.
Αν λοιπόν θέλεις να νηστέψεις πραγματικά, πρέπει ν’ αποφύγεις όλα τα πάθη.
Πρόσεξε και κάτι άλλο: Να μη γίνει η αυριανή νηστεία αφορμή κραιπάλης σήμερα. μην καταστρέφεις με τη σημερινή ασυδοσία την αυριανή εγκράτεια.[...]
Αφού λοιπόν τέτοια αγαθά μάς προσφέρει η βασίλισσα αυτή των αρετών, ας τη δεχτούμε χωρίς καμιά κατήφεια, χωρίς κανένα γογγυσμό. Όλοι πρόθυμα ας τιμήσουμε το πνευματικό τραπέζι που μάς παραθέτει η νηστεία, εξαγνίζοντάς μας και προετοιμάζοντάς μας για την αιώνια θεία ευφροσύνη του παραδείσου.


Για τη νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής

Με την χάρη του Κυρίου μας πλη­σιάσαμε και φέτος την Μεγάλη Τεσ­σαρακοστή. Και ή περίοδος αύτη, εί­ναι μία ιερή περίοδος πνευματικών αγώνων, μετανοίας και νηστείας.
Γιατί νά νηστεύουμε;
Ασφαλώς όχι για νά φανούμε στους ανθρώπους, ότι νηστεύουμε. Ό Κύριος μας. πριν αρχίσει τη δη­μόσια δράση του. νήστεψε σαράντα μέρες και σαράντα νύχτες. Ή νηστεία αύτη πού έκανε, έδωσε αφορμή στον Σατανά για νά τον πειράξει. Παρόμοια και μες. ας έτοιμαζώμαστε και ας προγυμναζόμαστε στους αγώνες εναντίον των πνευμα­τικών αντιπάλων. Σε μία αμφίβολη πολεμική συμ­πλοκή, τονίζει ο Μ. Βασίλειος, ή πα­ρουσία συμμάχου στο πλευρό ενός εμπολέμου, προκαλεί την ήττα του άλλου. Το πνεύμα και ή σάρκα βρί­σκονται σε εμπόλεμη κατάσταση. Με ποιόν θα συμμαχήσεις; "Αν συμμαχήσεις με τη σάρκα θα εξασθένηση το πνεύμα. Ενώ αν συμμαχήσεις με το πνεύμα θα υποδούλωσης τη σάρκα. Εφ' όσον λοιπόν θέλεις νά ισχυρο­ποίησης το πνεύμα σου, δάμασε τη σάρκα με τη νηστεία. Με τη νηστεία δείχνουμε τον σε­βασμό και την υπακοή στον Δημιουρ­γό και Κύριο μας. Γιατί ή πρώτη εντολή πού έδωσε στους πρωτοπλά­στους, τον "Αδάμ και την Εύα. ήταν εντολή νηστείας.
Μέσα στον αληθινό σκοπό της νηστείας υπάρχει ή αγάπη. Ή αγάπη μας πρώτα-πρώτα για τον Χριστό. Γιατί τηρούμε το λόγο πού μας είπε: «"Όταν άπαρθή ό νυμφίος, τότε (οί μαθηταί μου) νηστεύσουσι» (Ματθ. θ' 15). Ό άγιος Μάξιμος ο ομολογητής σημειώνει: «Όποιος αγαπά τον Θεό, ζει αγγελικό βίο στη γη. Γι αυτό νηστεύει και αγρυπνεί, ψάλλει και προσεύχεται και πάντοτε σκέπτεται καλά για όλους τους ανθρώπους». Αλλά νηστεύουμε από αγάπη για τούς φτωχούς, τούς ελαχίστους αδελ­φούς του Χριστού μας. Δεν τρώμε κρέας σαράντα μέρες π.χ. άλλά απλούστερα φαγητά και τα χρήματα πού εξοικονομούμε τα δίνουμε σε μία φτωχή οικογένεια.
Ακόμα νηστεύουμε γιατί διδαχθή­καμε από τον Κύριο μας ότι: «Τούτο το γένος (των δαιμονίων) ούκ εκπο­ρεύεται εί μή έν προσευχή και νηστεία» (Ματθ. ιζ' 21). Ή νηστεία λοιπόν διώ­χνει τα δαιμόνια των παθών πού κυ­ριεύουν και πολεμούν τη σάρκα μας και μολύνουν την ψυχή μας. Είναι για μας ή νηστεία όπλο και φάρμακο.Είναι πράγματι και πολύτιμο φάρ­μακο ή νηστεία, γιατί προφυλάσσει και θεραπεύει την αρρώστια τής ψυ­χής και του σώματος. Ή γαστριμαργία, ή καταστρεπτική αυτή πολυφα­γία, αποχαυνώνει τον άνθρωπο και βλάπτει ανεπανόρθωτα την υγεία του.
Ή νηστεία, λοιπόν, είναι ένα από τα μέσα. για να κατασιγάσουν τα πάθη. Επειδή υποβάλλει σε εκούσιες στερήσεις δοκιμάζει την ηθική δύνα­μη και δαμάζει τα άτακτα σκιρτήμα­τα τής σάρκας. Ό απόστολος Παύλος κάνει λόγο για τη χαλιναγώγηση του σώματος και των επιθυμιών. «Ύποπιάζω μου τό σώμα και δουλαγωγώ μήπως άλ­λοις κηρύξας, αυτός αδόκιμος γένο­μαι» (Α' Κορινθ. θ' 27).Γυμνάζω, λέει, το σώμα μου και το υποβάλλω σε στερήσεις, μήπως και άλλοι, στους οποίους έκήρυξα, βρα­βευθούν και εγώ αποδοκιμασθώ.
Πόσο ρεαλιστική και βαθιά ψυχο­λογημένη και ή παρατήρηση ενός ασκητού, πού έζησε τον πέμπτο αιώ­να: «Θα ρωτήσει κανείς από αυτούς, πού βαριούνται τη νηστεία: Είναι αμαρτία ή χρησιμοποίηση τής τρο­φής: Ασφαλώς όχι. Ή τροφή δεν εί­ναι αμαρτία. Ή αμαρτία μπορεί να έλθει σαν επακόλουθο τής τροφής».
Ή νηστεία άλλωστε έχει ένα πλατύ περιεχόμενο. Ή Εκκλησία μας δεν την στενεύει μονάχα στην τροφή. Την βλέπει με ευρύτητα θαυμαστή.
Σ' αυτό το σημείο ιδιαίτερα επι­μένει ο λόγος τού Θεού και ή πατερική σοφία και φρόνηση. Ή νηστεία δεν πρέπει νά είναι ένας ξηρός τύπος. Είναι προπάντων διάθεση ψυχής. Συνδυάζεται πάντα με τις άλλες αρε­τές, την εγκράτεια, την προσευχή, την μετάνοια. «Τιμή γάρ νηστείας ουχί σιτίων αποχή, άλλά αμαρτημάτων άναχώρησις», τονίζει ο ιερός Χρυσό­στομος.
Σε τίποτα, λοιπόν, δεν μάς ωφε­λεί αν δεν είναι έκφραση ειλικρινούς μετανοίας. Ίσα-ίσα μπορεί νά μάς παραπλανά και νά μάς δημιουργεί την ψευδαίσθηση τής πνευματικής αυτάρ­κειας. Μάς το υπογραμμίζει τόσο καθαρά ο Θεός με το στόμα τού προ­φήτη Ησαΐα: «Τη νηστεία και την αργία και τις γιορτές σας τις μισεί ή ψυχή μου... εφ' όσον δεν συνοδεύονται με μετάνοια, ειλικρίνεια, αγάπη και δικαιοσύνη...»
Επομένως ή νηστεία, ως πνευμα­τικός αγώνας, ως αυτοκυριαρχία, ως εγκράτεια, ως άσκηση, πρέπει νά εί­ναι καθημερινό μας μέλημα. "Όχι μόνο υπόθεση Σαρακοστής, άλλά ρυθ­μιστής ζωής. (Από την "ΖΩΗ").

17 Φεβ 2010


Ιερός Ναός της του Θεού Σοφίας




Του Μενέλαου Μαυρίδη


Η Αγία Σοφία είναι κτισμένη επάνω σε διάσελο και σε θέση περίβλεπτη. Είναι το πρώτο κτίσμα που χτυπάει στα μάτια σου όταν έρχεσαι από την Προποντίδα και περιπλέεις το ακρωτήριο του Serayburnu. Χάνεται για λίγο και ξαναφαίνεται από τον Κεράτιο. Τη θέση αυτή δεν τη διάλεξαν φυσικά οι Βυζαντινοί, την είχανε προ καιρού επισημάνει οι ειδωλολάτρες όταν έχτιζαν εκεί τους ναούς των. Ισορροπεί με γαλήνη και μεγαλοπρέπεια, κάθεται σαν πελώρια πεταλίδα στο βράχο, σκαλίστηκε θαρρείς επάνω σε κάποιο εξόγκωμά του.
Η Αγία Σοφία υπήρξε επί οκτώ αιώνες o μεγαλύτερος περίκλειστος χώρος σε όλον τον κόσμο μέχρι της ανέγερσης του Καθεδρικού ναού της Σεβίλλης, και έχει κτισθεί σε μικρό σχετικώς χρονικό διάστημα - ο Καθεδρικός ναός της Σεβίλλης χτίζονταν (από το 1402 - 1509) επί 107 χρόνια. Είναι το πιο ανάλαφρο δαμασμένο κενό. Το σύνολο των στηριγμάτων του τρούλου στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης καταλαμβάνει το μισό, ενώ στην Αγία Σοφία μόλις το ένα δέκατο του ελεύθερου εσωτερικού χώρου. Του τρομακτικού συνάμα και ελκυστικού αυτού χώρου, του γεμάτου μαγεία και απορία, αυτού του χώρου που μιμείται το θολωτό Σύμπαν όπως το δημιούργησε ο Θεός και το περιόρισε ο άνθρωπος.
Η Αγία Σοφία φέρει κατάδηλα τα ίχνη της επαφής των ανθρώπων που δέχτηκε κάτω από τους θόλους της δια μέσου των αιώνων. Οι κίονες της έχουν αυλακωθεί εκεί που ακουμπούσαν τα κορμιά τους οι πιστοί όταν έσκυβαν να παρακολουθήσουν τις ιεροτελεστίες και τις τελετές, οι αγκώνες τους έσκαψαν, αφήσανε τα αποτυπώματα τους πάνω στα γείσα. Και στις παραστάδες της μεσαίας Βασιλικής Πύλης του εσωνάρθηκα τα πόδια των φρουρών βαθούλωσαν το μάρμαρο, σχημάτισαν τεχνητές μικρές γούρνες.
Το μαρμάρινο έδαφος τού κυρίως ναού είναι χωρισμένο σε τέσσερις ζώνες κάθετες στον κατά μήκος άξονα από τέσσερις μουντές γκρίζες ταινίες. Είναι οι τέσσερις ποταμοί τού Υπερπέραν, όπως τους βλέπει ο Κωνσταντίνος Γρίβας, o Γαίων, ο Φύσων, ο Τίγρης και ο Ευφράτης.
Ανάμεσα στους τέσσερις αυτούς «ποταμούς» επαναλαμβάνουν τα συμμετρικά «νερά» τους οι πλάκες των μαρμάρων. Τρεις σειρές από 30 πλάκες η κάθε σειρά ανάμεσα σε δυο ποταμούς, έπειτα άλλες τρεις και άλλες τρεις.
Μπαίνει ο επισκέπτης από τη νότια είσοδο του Εσωνάρθηκα, κάτω από το ψηφιδωτό του Μ. Κωνσταντίνου και τού Ιουστινιανού που προσφέρουν τα δώρα τους στη Θεοτόκο. Δίπλα του, πλαγιασμένα στο έδαφος τα «φύλλα» της μπρούντζινης πόρτας της εισόδου. Ήταν η παλαιότερη - 9ος αιώνας - από τις μνημειακές μπρούντζινες πόρτες. Στις αρχές του l4ου οι Φλωρεντινοί έφεραν από τη Βενετία μαστόρους για να «χύσουν» την πόρτα του Βαπτιστηρίου τους. Προηγουμένως οι Βενετσιάνοι καλούσαν Βυζαντινούς τεχνίτες για τις δικές τους μπρούντζινες πόρτες.
Πάνω από τα μαρμάρινα παραπέτα, βλέπεις σκαλισμένα στο περβάζι, πάνω στο μάρμαρο γράμματα ρωσικά, βυζαντινά, φράγκικα, αραβοπερσικά... Είναι αυτοί που λαχτάρησαν να συνδεθούν με την Ιστορία και αποτύπωσαν τα ίχνη των ανώνυμων ονομάτων τους. Αλλού χαραγμένα εννιάπετρα που έχουνε σκύψει επάνω τους ώρες ολάκερες παίζοντας, ποιοι άραγε; Οι πιστοί κατά τη διάρκεια των ατέλειωτων αγρυπνιών; Ή μήπως οι στρατιώτες, οι σκοποί, οι χασομέρηδες που ήθελαν να διασκεδάσουν την ανία τους και τη μοναξιά τους;
Η Α' Αγία Σοφία θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο αλλά οικοδομήθηκε από το γιο του Κωνστάντιο (337-361). Τα εγκαίνιά της έγιναν το 346.
Ο Σωκράτης, που έγραψε την Ιστορία της Εκκλησίας από το 305-439, αναφέρει: «... κατά, τον καιρόν τούτον (επί πατριάρχου Μακεδονίου) ο βασιλεύς την Μεγάλην Εκκλησίαν έκτιζεν, ήτις Σοφία μεν προσαγορεύεται νυν, συνήπται δε τη έπωνύμω Ειρήνη ...» Από τη φράση αυτή του Σωκράτη αλλά και από τις ανασκαφές (Ramaganoglu, 1945) προκύπτει ότι η Α' Αγία Σοφία, που χτίστηκε πάνω στα ερείπια του ναού του Απόλλωνος, είχε άμεση επαφή προς Β με την Αγία Ειρήνη και βρίσκονταν ανάμεσα σ' αυτήν και στη σημερινή Αγία Σοφία.
Η Β' Αγία Σοφία χτίστηκε πάλι από τον Κωνστάντιο προς Ν της πρώτης, στη σημερινή θέση της Αγίας Σοφίας του Ιουστινιανού. Ήταν μια μεγαλόπρεπη βασιλική με τρεις αψίδες και πέντε κλίτη. Στην προς Δ είσοδο της είχε ωραίο πρόπυλο με αέτωμα και κιονοστοιχία. Τα εγκαίνια της Β' Μεγάλης Εκκλησίας έγιναν από τον πατριάρχη Ευδόξιο το 360.
Οι ναοί αυτοί υπέστησαν ζημιές κατά καιρούς, καταστράφηκαν από πυρκαγιές. Κατά τη διάρκεια της Συνόδου του 381 επί Θεοδοσίου Α' (378-395) πυρπολήθηκαν από τους αρειανούς. Κατά την εξορία του Χρυσοστόμου από τούς οπαδούς του το 404.
Η Γ' Μεγάλη Εκκλησία είναι έργο τού Θεοδοσίου Β' (408-450). Στην πραγματικότητα δεν ήταν ανοικοδόμηση παρά επιδιόρθωση και συνένωση διαφόρων τμημάτων της Α' και Β' Αγίας Σοφίας με ορισμένες προσθέσεις και παραλλαγές. Τα εγκαίνιά της έγιναν το 415.
Κατά τη στάση του Νίκα καταστράφηκαν από πυρκαγιές τόσο η Αγία Ειρήνη όσο και η Γ' Αγία Σοφία του Θεοδοσίου Β'. Μετά την καταστολή της στάσεως ο Ιουστινιανός (527-565) αμέσως απεφάσισε το χτίσιμο της σημερινής Δ' Αγίας Σοφίας επάνω στα ερείπια της βασιλικής του Κωνστάντιου. Έπειτα από 40 μέρες έθεσε τα θεμέλια και μετά πέντε χρόνια, το Δεκέμβριο του 537 έγιναν τα εγκαίνια του Ναού από τον πατριάρχη Μηνά, και είναι γνωστή η φράση: «Δόξα τω Θεώ, τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον έπιτελέσαι. Νενίκηκά σε Σολομών!»

Ως προς τον χρόνο αποπεράτωσης της Δ' Αγίας Σοφίας υπάρχει ωστόσο και άλλη άποψη. Ο Ιουστινιανός, πριν αρχίσει η ανέγερση του ναού, απαλλοτρίωσε τα οικόπεδα και κατεδάφισε όλα τα κτίσματα από τα πέριξ της οικοδομής χώρο. Το 539 (επτά χρόνια μετά τη στάση του Νίκα) ο Ιουστινιανός άρχισε το γκρέμισμα του εσωτερικού της Β' Μεγάλης Εκκλησίας καθώς και ορισμένες μεταρρυθμίσεις, ενώ ταυτοχρόνως συγκέντρωνε υλικό από τα πέρατα της αυτοκρατορίας. Μάρμαρα και πελώριοι μονολιθικοί κίονες φορτωμένοι επάνω σε σχεδίες κατέφθαναν από την Προικόννησο, την Εύβοια, την Αθήνα, τους Δελφούς, τη Θεσσαλία, τη Λακωνία, τη Ρώμη, την Έφεσο, τη Φρυγία, την Αίγυπτο. Έτσι, η συγκέντρωση του υλικού και το καθάρισμα της παλαιάς βασιλικής του Κωνστάντιου καθώς και η ανέγερση της Αγίας Σοφίας κράτησε συνολικά είκοσι χρόνια και τα εγκαίνια του ναού έγιναν το 552, τον πρώτο χρόνο της πατριαρχείας του Ευτύχιου. Ας σημειωθεί ότι τα ταξίδια από τέτοιες αποστάσεις διαρκούσαν μήνες, και η μεταφορά τεράστιων όγκων είτε δια ξηράς είτε δια θαλάσσης απαιτούσε μεγάλα χρονικά διαστήματα. Ξεκινώντας για την εν Φλωρεντία ψευδοσύνοδο ο Ιωάννης Η' Παλαιολόγος με τη συνοδεία του, όπως αναφέρει ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος στο έργο του «Γεννήθηκα το 1402», για να φθάσουν από την Πόλη στη Βενετία χρειάστηκαν (27 Νοεμβρ. 1437-8 Φεβρ. 1438) 69 ολόκληρες μέρες!
Οι οικοδόμοι της Αγίας Σοφίας ήταν οι μεγαλύτεροι στην ειδικότητα τους επιστήμονες της ελληνικής Ανατολής। Ο «μηχανικός» Ανθέμιος, που ο ιατρός αδελφός του Αλέξανδρος ο Τραλλιανός, από τους οπαδούς της Σχολής του Γαληνού, συνέγραψε σε 12 τόμους περί θεραπείας νοσημάτων «Βιβλίον θεραπευτικόν», και ο αρχιτέκτων Ισίδωρος που μεγάλωσε κάτω από την τεμαχισμένη σκιά του ναού των Διδύμων στη Μίλητο, χρησιμοποίησαν και μεταρρύθμισαν τα «ερείπια» της βασιλικής του Κωνστάντιου και δημιούργησαν απ' αυτή την «αναπροσαρμογή» ένα αριστούργημα φαντασίας και τόλμης. Γκρέμισαν τους τοίχους και τις κιονοστοιχίες που χώριζαν το μεσαίο κλίτος της βασιλικής από τα παράπλευρα και αποκάλυψαν ένα τεράστιο χώρο. Οι κιονοστοιχίες αυτές «μεταφέρθηκαν» δίπλα στις κιονοστοιχίες των ακραίων κλιτών που έμειναν περίπου με το αρχικό τους εύρος. Έτσι, το μεσαίο κλίτος της Αγίας Σοφίας έχει διπλάσιο φάρδος από τα παράπλευρα (18,29 μ. με 38,07 μ., R. Van Nice).

Η βασική δομή της Αγίας Σοφίας έχει σχήμα κιβωρίου (ciborium, baldaquin, πέργολον, κουβούκλιο). Τέσσερις πελώριοι πεσσοί, ο καθένας βάσεως 100 τ.μ. περίπου, στηρίζουν τέσσερα μεγάλα τόξα, στις κορυφές των οποίων καθώς και στα σχηματιζόμενα τέσσερα σφαιρικά τρίγωνα (λοφία) στηρίζεται ο τρούλος.
Για να εξισορροπηθούν οι πλάγιες ωθήσεις κατασκευάσθηκαν προς Α και Δ δύο μεγάλα ημιθόλια (τεταρτοσφαίρια) που υποβαστάζονται από τρεις μικρότερους θόλους και από χαμηλότερους πεσσούς. Προς Β και Ν δεν υπήρχαν ημιθόλια παρά τα μεγάλα τόξα κατέληγαν σε τύμπανα, η κορυφή των οποίων φωτίζονταν από μεγάλα τρίλοβα παράθυρα. Ο χώρος επομένως γύρω από τον τρούλο υποχωρούσε, τα σφαιρικά τρίγωνα υποχωρούσαν και ο τρούλος φαινόταν αιωρούμενος επάνω στο κενό, περιιπτάμενος. Αν λάβει κανείς υπόψιν του τον φωτισμό από τα 15 παράθυρα του ανατολικού και του δυτικού ημιθολίου καθώς και από τα παράθυρα των τύμπανων, εκ των οποίων το υψηλότερο, τρίλοβο με δύο κιονίσκους - όπως περίπου το παράθυρο της δυτικής πλευράς - και ακόμη τα 40 παράθυρα της βάσης του τρούλου (ο φωτισμός του ναού ήταν τότε διπλάσιος από τον σημερινό), θα δικαίωνε τη φράση του Προκόπιου: «φαίης αν ουκ έξωθεν καταλάμπεσθαι ηλίω τον χώρον αλλά την αιγλην εν αυτώ φύεσθαι».
Ο βράχος ωστόσο που σήκωσε στη ράχη του τον ειδωλολατρικό ναό του Απόλλωνα επί τόσους αιώνες, στάθηκε αδύναμος να αντέξει κάτω από το συνολικό βάρος της νέας οικοδομής. Παρόλο που οι πεσσοί κατασκευάστηκαν ικανοί να επωμισθούν τα βάρη και τις ωθήσεις του τρούλου, το υπέδαφος των πετρωμάτων, που ανήκαν στη Δεβόνιο περίοδο, υπέστη μια πλαστική παραμόρφωση, αποτέλεσμα της οποίας ήταν η βαθμιαία καθίζηση των θεμελίων της οικοδομής. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς τού θεμελιωτή της Μηχανικής του εδάφους (μιας επιστήμης που ξεκίνησε 1387 χρόνια μετά το χτίσιμο της Αγίας Σοφίας) και καθηγητή της Ροβερτείου Σχολής της Πόλης Karl Terzhagi, η πίεση που εξασκούν οι πεσσοί, τα αντερείσματα, οι θόλοι, οι τοίχοι κ.λ.π. επάνω στο βράχο είναι ίση με 105 τόννους ανά τετραγωνικό μέτρο!
Οι τέσσερις πεσσοί, και κυρίως ο βορειοανατολικός, απόκλιναν από την κατακόρυφο και απομακρύνθηκαν από το κέντρο του τετραγώνου. Έτσι, έπειτα από τους αλλεπάλληλους σεισμούς του Αυγούστου 553,Ιανουαρίου 557 και Μαίου 558, κατέρρευσε το μεγάλο ανατολικό τόξο, η αψίδα και μέρος του τρούλου. Την αποκατάσταση της οικοδομής ανέλαβε, όπως είναι γνωστό, ο ανιψιός του Ισιδώρου, Ισίδωρος ο νεότερος. Η πρώτη αυτή μεγάλη αναστήλωση, όπως παρατηρεί ο Μιχελής στη μελέτη του: Η αισθητική της Αγίας Σοφίας, δεν ήταν μια επιδιόρθωση βλαβών ή και απλή ανοικοδόμηση παρά μια «δεύτερη έκδοση» του αρχιτεκτονικού έργου.
Ο νέος Ισίδωρος ενίσχυσε τα μεγάλα τόξα, ελάττωσε το φωτισμό του ναού περιορίζοντας τον αριθμό των παραθύρων στα μεγάλα ημιθόλια από δεκαπέντε σε πέντε και αντικαθιστώντας το τρίλοβο παράθυρο των τύμπανων με πέντε μικρότερα. Τόνισε ελαφρώς τον κατακόρυφο άξονα του ναού ανακατασκευάζοντας υψηλότερο τον τρούλο - όχι τόσο ώστε να μη γίνεται ορατή η κορυφή του από την μεσαία βασιλική πύλη. Με τις τεχνικές και αισθητικές μεταλλαγές που επέφερε, πρόσθεσε τη δική του άποψη και αναστήλωσε μια νέα Αγία Σοφία ισοδύναμη με την πρώτη και την κληροδότησε στους επόμενους αιώνες. Τα εγκαίνια της Μεγάλης Εκκλησίας έγιναν για δεύτερη φορά, κατά το τριακοστό έκτο έτος τής βασιλείας του Ιουστινιανού, στις 24 Δεκεμβρίου τού 563.
Το εσωτερικό της Αγίας Σοφίας αποκαλύπτει μια πρωτόφαντη θέα, ένα καταπληκτικό κενό αιχμαλωτισμένο από ένα ανάλαφρο κτίσμα. Μια ενότητα χώρου, από τον οποίον απουσιάζει κάθε «πλαστικότητα», κάθε συμπύκνωση όγκου. Η εσωτερική επιφάνεια του ναού τερματίζεται σε επίπεδα «διαφράγματα» διάτρητα από φως, από οπτικά περάσματα, «οι τοίχοι κρέμονται ωσάν παραπετάσματα», απλώνονται παντού μαρμάρινα βήλα.
Το βλέμμα ακολουθώντας τον κατακόρυφο άξονα χάνεται στον απόμακρο τρούλο, ενώ κατά μήκος οδηγείται στο ανατολικό μέρος τού ναού όπου το υποδέχεται η αψίδα του βήματος. Αντίθετα, τα πελώρια τύμπανα και οι κιονοστοιχίες των πλάγιων πλευρών «συστέλλουν», το διάστημα, το κάνουν υποθετικό, το υποψιάζεται η φαντασία πίσω από τα ανοίγματα, από τα ενδιάμεσα των κιόνων, από τη γειτονική παρουσία του τεμαχισμένου φωτισμού. Η Αγία Σοφία είναι δρομικός ναός, είναι βασιλική με τρούλο.
Ένα κύριο μέλημα των αρχιτεκτόνων ήταν να υποκρύψουν και να εξαφανίσουν τα όργανα στηρίξεως. Τα μεγάλα τόξα υποβαστάζουν τον τρούλο ωστόσο είναι αόρατα, οι πεσσοί που υποβαστάζουν τα τόξα έχουν απαλειφθεί. Αυτοί οι γιγαντιαίοι στύλοι, που η περίμετρος της βάσης τους ξεπερνάει τα 40 μέτρα και το εμβαδόν της τα 100 τετρ. μέτρα, έχουν καταστεί οπτικώς ανύπαρκτοι.
Οι πλευρές τους που βλέπουν προς το μεσαίο κλίτος αποτελούν τμήμα των κιονοστοιχιών, συμπληρώνουν, στην αρχή και στο τέλος, τους τέσσερις μεγάλους πράσινους κίονες. Οι προς A και Δ πλευρές τους καμπυλώνονται, συνεχίζουν την κυλινδρική κίνηση που έχουν οι τέσσερις (προς Α και Δ) κόγχες, αποτελούνε και εδώ συμπλήρωμα των δύο μικρών ενδιάμεσων κιόνων της κόγχης. Το φάρδος τους - και επομένως όγκος τους - συγχωνεύεται με τα στενά κλίτη που εμφιλοχωρούν ανάμεσα στο μεσαίο κλίτος και στα παράπλευρα και κάνουν το ναό πεντάκλιτο!
Ακόμη, οι προς Α χαμηλότεροι πεσσοί που επωμίζονται το βάρος των μεγάλων ημιθολίων, ταυτίζονται με την κυλινδρικότητα της αψίδας.
Αντίθετα με την εντύπωση που προκαλεί το απροσμέτρητο κενό του εσωτερικού της Αγίας Σοφίας, όλα τα προσιτά στον άνθρωπο μέλη του ναού, οι κίονες, οι βαθμίδες, τα διαβατικά, οι πύλες, τα γείσα... όλα αυτά είναι καμωμένα στην ανθρώπινη κλίμακα. Ακόμη και οι πλάκες της μαρμάρινης επένδυσης διατεταγμένες κατά ζώνες, οι ταινίες που τις διαχωρίζουν, οι ουρανοί των διαβατικών, ο μωσαϊκός διάκοσμος. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ανθρώπινο μέτρο ενισχύει και εξαίρει το υπερμέγεθες της οικοδομής.
Η ίδια οικοδομή ωστόσο, το περικάλυμμα αυτού τού απείρου διαστήματος είναι ενσωματωμένη σε άλλη κλίμακα, μια κλίμακα υπερβατική. Όταν ανεβαίνει κανείς από τον κοχλία στα υπερώα νομίζει πως έφθασε στο ζενίθ. Όμως το ύψος αυτό είναι λιγότερο από το τέταρτο του συνολικού ύψους του ναού από το έδαφος ως την κορυφή του τρούλου. Και οι στέγες ακόμη των παράπλευρων κλιτών βρίσκονται πιο χαμηλά από το μισό του ίδιου ύψους! Όσοι χαρακτηρίζουν την αναλογία αυτή τερατώδη, περιορίστηκαν να διατυπώσουν τη γνώμη τους εξετάζοντας το πλάνο του ναού. Δεν πήραν υπόψη την οπτική εντύπωση - ακόμη και για το θεατή που βρίσκεται στα υπερώα - τις οπτικές «διορθώσεις», των αποστάσεων. Δεν πήραν υπόψη τους πως, οπτικά, οι επιφάνειες όσο απομακρύνονται «μικραίνουν» με το τετράγωνο, και οι χώροι με τον κύβο της αποστάσεως!
Παρόλο που ο κατακόρυφος άξονας έχει ρόλο κυρίαρχο και η κλιμάκωση των θόλων υψώνεται σε ένα εκθαμβωτικό, υπερούσιο κενό, η παρουσία του ορίζοντα δίνει στην Αγία Σοφία ένα τόνο ηρεμίας, γαλήνης και ελληνικότητας. Τρεις κορνίζες οριζόντιες περιτρέχουν τη βάση των υπερώων, τις βάσεις των τύμπανων και των ημιθολίων και τέλος την κρηπίδα του τρούλου. Τα τρία ύψη τους (οι αποστάσεις από το έδαφος) αποτελούν μια συνεχή αvαλoγία (γ:β=β:α=9:5). Το τρίτο ύψος ως προς το δεύτερο και το δεύτερο ως προς το πρώτο έχουν τον ίδιο λόγο (9:5).
Κατά τοyς μετέπειτα βυζαντινούς αιώνες οι διάδοχοι του Ιουστινιανού συντήρησαν και εξωράισαν την Αγία Σοφία. Στο τέλος του 9ου αιώνα ο Βασίλειος Α' επισκεύασε το μεγάλο δυτικό τόξο που υπήρχε κίνδυνος να καταρρεύσει. Το 989 ο τρούλος του ναού κατέπεσε εν μέρει από σεισμό και αναγέρθηκε επί Βασιλείου Β' του Βουλγαροκτόνου. Επισκευές έγιναν και στις αρχές του 11ου και του l4ου αιώνα και ο Ανδρόνικος Β' στήριξε με αντερείσματα τους ανατολικούς τοίχους τής βασιλικής. Τον Μάιο του 1346 κατέρρευσε το ανατολικό ημιθόλιο και η βλάβη επιδιορθώθηκε επί Άννας της Σαβοΐας, συζύγου του Ανδρόνικου Γ' (1328-1341). Μετά τον θάνατο του Ανδρόνικου η βασιλομήτωρ Άννα - ο γιος της Ιωάννης Ε' ήταν μόλις 9 ετών - αντιτάχθηκε στον μέγα δομέστικο Ιωάννη Καντακουζηνό, o οποίος διηύθυνε ουσιαστικά το κράτος ζώντος του Ανδρόνικου, και ως φίλος του επιστήθιος θα έπρεπε να αναλάβει την αντιβασιλεία. Για να ανταποκριθεί στα έξοδα του εμφύλιου πολέμου η Άννα της Σαβοΐας έδωσε ενέχυρο στους Βενετούς τα διαμάντια και τα κοσμήματα του στέμματος έναντι 30.000 δουκάτων. Το ποσόν αυτό ουδέποτε επεστράφη και ο θησαυρός του στέμματος παραμένει έκτοτε στο θησαυροφυλάκιο του Αγίου Μάρκου. Το 1350 ο μέγας πρίγκιπας της Μόσχας έστειλε χρηματική βοήθεια για την επιδιόρθωση της Αγίας Σοφίας και, σαν να μην έφθανε η κατάντια της αποδοχής εξωτερικής αρωγής για τέτοιο σκοπό, η ευλαβής προσφορά χρησιμοποιήθηκε για στρατολόγηση Τούρκων μισθοφόρων (Νικ. Γρηγοράς)!
Τα μωσαϊκά της Αγίας Σοφίας παρέμειναν εν μέρει ακάλυπτα μέχρι του 1847, όπως γίνεται φανερό από μαρτυρίες περιηγητών που είδαν εικόνες ψηφιδωτών, άλλες ευδιάκριτες και άλλες αμυδρά ορατές. Ο προσκυνητής Αντώνιος, αρχιεπίσκοπος του Novgorod το 1200, ο Evliya Celebi κατά τον l7ον αιώνα, ο Cornelius Loos από τη Στοκχόλμη κατά το 1710 και πολλοί άλλοι εξέφρασαν κατά καιρούς τη γνώμη τους για τη λαμπρότητα ακόμη και για την καλή ή κακή κατάσταση του εσωτερικού διακόσμου στην περίφημη αυτή εκκλησία της Πόλης. Γενικά, είναι βέβαιο ότι υπήρχαν αγιογραφίες μωσαϊκών με θέματα από την Καινή Διαθήκη στις ημικυλινδρικές (καμαρωτές) οροφές και στα σταυροθόλια των κατηχουμενίων (υπερώων) του ναού, η ζωή και τα πάθη του Χριστού, ακόμη και πορτραίτα Προφητών, Διδασκάλων, Ιεραρχών κ.α., πράγμα που παρατήρησαν και οι Ελβετοί αρχιτέκτονες αδελφοί Giuseppe και Gaspar Fosatti.
Η πρώτη συστηματική ανακαίνιση του ναού επί Οθωμανών έγινε από τούς προαναφερθέντες αρχιτέκτονες ανάμεσα στα 1847 και 1849 επί σουλτάνου Abdul Mecit, οπότε οι εικόνες σ' όλο το οικοδόμημα επικαλύφθηκαν με ασβέστη, αφού προηγουμένως είχανε καθαρισθεί!
Το 1930 ο Kemal Ataturk επέτρεψε στο Αμερικανικό Βυζαντινολογικό Ινστιτούτο να εξετάσει και να αποκαλύψει τις μωσαϊκές εικόνες της Αγίας Σοφίας. Οι εργασίες άρχισαν το 1932 υπό την επίβλεψη του διευθυντού και ιδρυτού του Ινστιτούτου Θωμά Whittemore με τη μελέτη και φωτογράφηση των τοίχων της οικοδομής και διάρκεσαν ένα έτος.
Πρώτα πρώτα καθαρίστηκαν τα τύμπανα του Εσωνάρθηκα που βρίσκονται επάνω από τις πύλες που οδηγούν στον κυρίως ναό. Εκεί αποκαλύφθηκαν οκτώ μεγάλοι σταυροί, κόκκινοι επάνω σε χρυσό φόντο, δεξιά και αριστερά της μεσαίας βασιλικής πύλης. Ακολούθως μέσα στο ναό καθαρίστηκαν τα επιχρίσματα στους ημικυλινδρικούς ουρανούς των διαβατικών που διασχίζουν τους ελάσσονες δυτικούς πεσσούς. Και στη διακόσμηση μεν της οροφής του νοτιοδυτικού πεσσού αποκαλύφθηκαν χρυσά τετράγωνα σε αργυρό φόντο, στον δε αντίστοιχο βορειοδυτικό χρυσοί κύκλοι μέσα σε τετράγωνα σε βάθος επίσης αργυρό.
Στις 24 Οκτωβρίου 1934 με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου το επί πέντε αιώνες βακούφιον της Αγίας Σοφίας μετετράπη σε Μουσείο. Εν τω μεταξύ οι εργασίες της αποκαταστάσεως των μωσαϊκών εξακολουθούσαν.
Στο τύμπανο της μεσαίας βασιλικής πύλης έχει αποκαλυφθεί, μέσα σε ημικύκλιο, ωραία παράσταση του Χριστού επάνω σε θρόνο, που κρατάει ευαγγέλιο και ευλογεί με το δεξί του χέρι. Δεξιά και αριστερά, μέσα σε στηθάρια, η Θεοτόκος και ο Αρχάγγελος Γαβριήλ (κατά τον Whittemore). Στο κάτω αριστερό μέρος της εικόνας είναι ζωγραφισμένος γονυπετής αυτοκράτωρ, φορεμένος χλαμύδα και διβηθήσιον με ταβλία (ετερόχρωμα εμβλήματα), σε στάση μετανοίας και με τα χέρια ανοιχτά να παρακαλούν το Χριστό. Κατά την πάροδο των εργασιών ήρθαν στο φως και πολλές άλλες ψηφιδωτές αναπαραστάσεις, κάποιες σε καλύτερη κατάσταση από άλλες, ανεκτίμητης αξίας, με τα σημερινά δεδομένα.
Ο Θωμάς Whittemore, διευθυντής και ιδρυτής του αμερικανικού Βυζαντινού Ινστιτούτου, πέθανε στις 8 Ιουνίου 1950 στη Washington σε ηλικία 80 ετών. Είχε αφιερώσει τη ζωή του στην αποκάλυψη μωσαϊκών και εξέδωσε 12 τόμους σχετικούς με τις εργασίες του. Η εργασία της αποκαλύψεως του μωσαϊκού της Δεήσεως στα νότια υπερώα (1934-1938) εξεδόθη σε μετά το θάνατο του το 1952, σε ιδιαίτερο τόμο, όπου αναγράφονται οι στίχοι, αναφερόμενοι πιθανώς στην παράσταση της Δεήσεως:
«Ειδ’ εξεκαύθης εις έρωτα τον άνω και τον νοητόν κόσμον εν τύπω βλέπε Χριστος με ούτος, ου Θρόνος λαμπρός πόλος αυτή δε μήτηρ, ης μόνης αγνής τόκος ούτος δε λύχνος, ου λόγος φως και τρόπος.»
Είναι συγκινητική επίσης η επιμνημόσυνη, τρόπον τινά, επίκληση των εκδοτών γραμμένη με ελληνικούς χαρακτήρες:
«Μνήσθητι, Κύριε, των καρποφορούντων και καλλιεργούντων εν ταις αγίαις σου εκκλησίαις».
Όμως, η φράση που έχει συνδεθεί στην ιστορία με την Αγία Σοφία είναι αυτή του Ιουστινιανού:
Νενίκηκά σε Σολομών!

12 Φεβ 2010


Για την αγωγή των παιδιών


Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτη

Η αγωγή των παιδιών αρχίζει απ’ την ώρα της συλλήψεώς τους. Το έμβρυο ακούει κι αισθάνεται μέσα στην κοιλιά της μητέρας του; Ναι, ακούει και βλέπει με τα μάτια της μητέρας. Αντιλαμβάνεται τις κινήσεις και τα συναισθήματά της, παρόλο που ο νούς του δεν έχει ανπτυχθεί, σκοτινιάζει το πρόσωπο της μάνας, σκοτινιάζει κι αυτό. Νευριάζει η μάνα, νευριάζει κι αυτό. Ό,τι αισθάνεται η μητέρα, λύπη, πόνο, φόβο, άγχος κ.λπ. ,τα ζεί κι αυτό. Αν η μάνα δεν το θέλει το έμβρυο, αν δεν το αγαπάει, αυτό το αισθάνεται και δημιουργούνται τραύματα στην ψυχούλα του, που το συνοδεύουν σ’ όλη του τη ζωή. Το αντίθετο συμβαίνει με τ’ άγια συναισθήματα της μάνας. Όταν έχει χαρά, ειρήνη, αγάπη στο έμβρυο, τα μεταδίδει σ’ αυτό μυστικά, όπως συμβαίνει με τα γεννημένα παιδιά.


Γι’ αυτό πρέπει η μητέρα να προσεύχεται πολύ κατά την περίοδο της κυήσεως και ν’ αγαπάει το έμβρυο , να χαϊδεύει την κοιλιά της, να διαβάζει ψαλμούς , να ψάλλει τροπάρια, να ζεί ζωή αγία. Αυτό είναι και δική της ωφέλεια· αλλά κάνει θυσίες και γιά χάρη του εμβρύου, για να γίνει και το παιδί πιό άγιο, ν’ αποκτήσει απ’ την αρχή άγιες καταβολές। Είδατε πόσο λεπτό πράγμα είναι για την γυναίκα να κυοφορρεί παιδί; Πόση ευθύνη και πόση τιμή!...




Εκείνο που σώζει και φτιάχνει καλά παιδία είναι η ζωή των γονέων μέσα στο σπίτι।Εκείνο που σώζει και φτιάχνει καλά παιδιά είναι η ζωή των γονέων μέσα στο σπίτι।




Οι γονείς πρέπει να δοθούνε στην αγάπη του θεού। Πρέπει να γίνουνε άγιοι κοντά στα παιδιά με την πραότητα τους, την υπομονή τους,την αγάπη τους। Να βάζουνε κάθε μέρα νέα σειρά, νέα διάθεση , ενθουσιασμό κι αγάπη στα παιδιά. Και η χαρά που θα τους έλθει , η αγιοσύνη που θα τους έχει επισκευθεί , θα εξακοντίσει στα παιδιά την χαρι. Για την κακή συμπεριφορά των παιδιών φταίνε γενικά οι γονείς. Δεν τα σώζουν ούτε οι συμβουλές, ούτε η πειθαρχία, ούτε η αυστηρότητα. Αν δεν αγιάζονται οι γονείς, αν δεν αγωνίζονται, κάνουν μεγάλα λάθη και μεταδίδουν το κακό που έχουν μέσα τους. Αν οι γονείς δεν ζούν ζωή αγία, αν δεν μιλούν με αγάπη , ο διάβολος ταλαιπωρεί τους γόνείς με τις αντιδράσεις των παιδιών.




Η αγάπη , η ομοψυχία , η καλή συνεννόηση των γονέων είναι ό,τι πρέπει για τα παιδιά




Μεγάλη ασφάλεια και σιγουριά।


Τα φερσίματα των παιδιών έχουν άμεση σχέση με την κατάσταση των γονεών. Όταν τα παιδιά πληγώνονται απ’ την κακή μεταξύ των γονέων συμπεριφορά, χάνουν δυνάμεις και διάθεση να προχωρήσουν στην πρόοδο। Κακοκτίζονται και το οικοδόμημα της ψυχής τους κινδυνεύει από στιγμή σε στιγμή. Να σας πω και δύο παραδείγματα.




Είχαν έλθει δυό κοπελίτσες σ’ εμένανε κι η μιά είχε κάτι πολύ άσχημα βιώματα και με ρωτούσε που οφείλονται;


Και τους είπα: Είναι απ’ το σπίτι ,απ’ τους γονείς σας.Κι όπως την «έβλεπα» την μιά, λέω: Εσύ απ’ την μητέρα σου τα έχει κληρονομήσει αυτά. Κι όμως, λέει, οι γονείς μας είνα τόσο τέλειοι άνθρωπο । Είναι χριστιανοί , εξομολογόυνται , μεταλαμβάνουν, που μπορεί να πει κανεί, ζήσαμε μέσα στη θρησκεία. Εκτός...αν φταίει η θρησκεία , απαντάει εκείνη.


Του λέω:Τίποτα δεν πιστεύω απ’ αυτά που μου λέτε। Εγώ ένα μόνο βλέπω, οι γόνείς σας δεν τήνε ζούν τη χαρά του Χριστού।Πάνω σ’ αυτό η άλλη είπε: Άκουσε, Μαρία, καλά λέει ο παππούλης, έχει δίκιο. Οι γονείς μας πάνε στον πνευματικό, στην Εξομολόγηση, στην Θεία Μετάληψη, ναι...Αλλά είχαμε ποτέ ειρήνη στο σπίτι; Ο πατέρας συνεχώς γκρίνιαζε με τηνμητέρα μας. Διαρκώς πότε ο ένας δεν έτρωγε, πότε ο άλλος δεν ήθελε να πάνε κάπου μαζί. Έχει δίκιο, λοιπόν ,ο παπούλης।


Πως τον λένε τον πατέρα σου;


Την ρωτάω;


Μου είπε. Πως την λένε την μητέρα σου;


Μου είπε.


Ε, λέω, με την μητέρα σου δεν τα έχεις καθόλου καλά μέσα σου. Άκουσε με τώρα. Τη στιγμή που μου τα έλεγαν το όνομά , έβλεπα τον πατέρα , έβλεπα τηνψυχή του . τη στιγμή που μου έλεγαν το όνομα της μητέρας, έβλεπα την μητέρα κι έβλεπα πως κοίταζε η κόρη την μητέρα...








Η υπερπροστασία αφήνει ανώριμα τα παιδιά


Ένα άλλο πάλι, που βλάπτει τα παιδιά, είναι η υπερπροστασία, δηλαδή η υπερβολική φροντιδα , η υπερβολική αγωνία και το άγχος των γονεών।


Ακούστε ένα περιστατικό:


Μιά μητέρα μου παραπονιόταν ότι το παιδί της, πέντε χρονώ, δεν υπάκουε। Της έλεγε, «εσύ φταίεις»,αλλά δεν το καταλάβενε। Καποια φορά επήγαμε με την μητέρα αυτήν έναν περίπατο στη θάλασσα με τ’ αυτοκίνητο।Είχε μαζί της και το παιδί. Σε λίγο ο μικρός ξέφυγε απ το χέρι της κι έτρεξε πρός τη θάλασσα. Υπήρχε, μάλιστα, ένας σωρός απο άμμο κι απ’ την πίσω πλερά του απότομα απλωνόταν η θάλασσα. Η μητέρα αγχώθηκε , ήταν έτοιμη να φωνάξει, να τρέξει, διότι είδε τον μικρό στην κορυφή του σωρού μ’ απλωμένα τα χέρια να κάνει ισορροπία. Εγώ την καθησύχασα, της είπα και γύρισε τηνπλάτη πρός το παιδί και λίγο λοξά παρακολουθούσα. Όταν ο μικρός απελπίσθηκε να προκαλεί την μητέρα του, για να την τρομάξει και να φωνάξει, όπως συνήθως, σιγά σιγά κατεβήκε ήχυσος και μας επλησίασε. Αυτό ήταν! Τότε πήρε η μητέρα το μάθημά της σωστής αγωγής.


Μιά άλλη μητέρα παραπονιόταν για οτν μοναχογίο της ότι δεν έτρωγε όλα τα φαγητά και κυρίως το γιαούρτι। Ο μικρός θα ήταν περίπου τριών χρονών και την επαίδευε τηνμάνα καθημερινά.


Της λέγω:«Θα κάνεις το εξής. Θ’ αδειάσεις το ψυγείο απ’ όλα τα τρόφημα. Θα το γεμίσεις με ορισμένη ποσότητα γιαούρτι. Θα ταλαιπωρηθείτε και οι γονείς για μερικές ημέρες। Ήλθε η ώρα του φαγητού; Θα δώσεις στον Πέτρο γιαούρτι। Δεν θα το φάει। Το βράδυ το ίδιο, την άλλη μέρα το ίδιο। Ε, μετά θα πεινάσει, κάτι θα δοκιμάσει. Θα κλάψει, θα φωνάξει. Τα τα υποστείτε μετά θα το φάει ευχαρίστως.Έτσι συνέβηκε κι έγινε το γιαούρτι το καλύτερο φαγητό για τον Πέτρο. Δεν είναι δύσκολα αυτα. Κι όμως πολλές μητέρες δεν τα κατάφεραν και δίδουν πολύ αρνητική αγωγή στα παιδιά τους. Μητέρες που κάθονται πάνω απ΄τα παιδά τους συνεχώς και τα καταπιέζουν, δηλαδή τα υπερπροστατεύουν, απέτυχαν στο έργο τους. Ενώ πρέπει ν’ αφήνεις το παιδί μόνο του να ενδιαφερθεί για την πρόοδό του. Τότε θα πετύχεις. Όταν κάθεσαι συνεχώς απο πάνω τους. Τα παιδιά αντιδρουν. Αποκτούν νωθρότητα, μαλθακότητα και συνήθως αποτυγχάνουν στη ζωή. Είναι ένα είδος υπερπροστασίας, που αφήνει ανώριμα τα παιδιά.Πρίν απο λίγες ημέρς ήλθε απελπισμένη μιά μητέρα για τις συνεχείς αποτυχίες του γίου της στις εισιτήριες εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο άριστος μαθητής στο δημοτικό, άριστος στο γυμνάσιο, άριστός στο λύκειο। Στη συνέχεια αποτυχίες , αδιαφορία του παιδού, αντιφράσεις περίεργες.«Εσύ φταίεις, της λέω της μάνας, κι είσαι και μορφωμένη! Τι θα έκανε το παιδί; Πίεση, πίεση όλα τα χρόνια, ‘‘ να είσαι πρώτος, να μη μας ντροπιάσεις, να γίνεις μεγάλος στην κοινωνία...’’. τώρα εκλώτσησε, δεν θέλει τίποτα. Να σταματήσεις αυτή την καταπίεση και την υπερπροστασία και θα δεις που το παιδί τότε θα ισορροπήσει. Τότε θα προχωρήσει , όταν τ’ αφήσεις ελεύθερο.


Απο το βιβλιο :Γέροντο Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου ''Βίος και λόγοι''Ιερά Μονή Χρυσοπηγής Χανιά 2006










10 Φεβ 2010


Ὁ Ἅγιος Βλάσιος ὁ Ἱερομάρτυρας Ἀρχιεπίσκοπος Σεβαστείας
Αγιος που γιορτάζει 11-2-2010

Ὁ Ἅγιος Βλάσιος ἔζησε στὰ χρόνια τοῦ αὐτοκράτορα Λικινίου (308-323 μ.Χ.). Σπούδασε ἰατρική, ἀλλὰ προσέφερε χωρὶς χρήματα τὶς ὑπηρεσίες του, ὡς φιλανθρωπία, στοὺς πάσχοντες καὶ ἀσθενεῖς. Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἰατρικὴ βοήθεια χορηγοῦσε δωρεὰν στοὺς ἀσθενεῖς τὰ φάρμακα καὶ τοὺς ἔδινε τὰ ἔξοδα τῆς νοσηλείας τους. Ἡ φιλανθρωπική του δραστηριότητα καλλιεργεῖτο στὴν ψυχή του ἀπὸ τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τὴ μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Ἡ Ἐκκλησία τὸν δέχθηκε στὶς τάξεις τοῦ ἱεροῦ κλήρου καὶ τὸν ἐξέλεξε Ἐπίσκοπο Σεβαστείας.
Ἐπὶ τῆς βασιλείας τοῦ Λικινίου, ὁ ἔπαρχος Ἀγρικόλας τὸν συνέβαλε καὶ τὸν ὑπέβαλε σὲ φρικτὰ βασανιστήρια. Οἱ στρατιῶτες, ἀφοῦ τὸν μαστίγωσαν ἀνηλεῶς μὲ ραβδιά, τὸν κρέμασαν ἀπὸ ξύλο καὶ στὴν συνέχεια τὸν ὁδήγησαν δεμένο στὴν φυλακή. Ἔπειτα τὸν ἔριξαν στὸν βυθὸ μιᾶς λίμνης. Ὅμως ὁ Ἅγιος, μὲ τὴ θαυματουργικὴ ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ, διασώθηκε. Ἐξοργισθέντες τότε οἱ ἐχθροὶ τῆς πίστεως τὸν ἀποκεφάλισαν. Ἔτσι, ὁ Ἱερομάρτυς Βλάσιος ἔλαβε ἀπὸ τὸν Κύριο τῆς δόξας τὸ στέφανο τοῦ μαρτυρίου.
Ἡ Σύναξή του ἐτελεῖτο στὸ Μαρτύριό του, τὸ ὁποῖο βρισκόταν κοντὰ στὸ Μαρτύριο τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Φιλίππου.

Ἀπολυτίκιο. Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Φερωνύμως βλαστήσας ὡς δένδρον εὔκαρπον, Ἱεράρχα Κυρίου Βλάσιε ἔνδοξε, μαρτυρίου τοὺς καρποὺς κόσμω προήγαγες, καὶ θαυμάτων δωρεᾶς, ἀναβλύζεις δαψιλῶς, ὡς θεῖος Ἱερομάρτυς, τοὶς καταφεύγουσι Πάτερ, τὴ ἀντιλήψει τῆς πρεσβείας σου.

Κοντάκιον Ἦχος β’. Τὰ ἄνω ζητῶν.
Ὁ θεῖος βλαστός, τὸ ἄνθος τὸ ἀμάραντον, ἀμπέλου Χριστοῦ, τὸ κλῆμα τὸ πολύφορον, θεοφόρε Βλάσιε, τοὺς ἐν πίστει τελοῦντας τὴν μνήμην σου, εὐφροσύνης πλήρωσον τῆς σῆς, πρεσβεύων ἀπαύστως ὑπὲρ πάντων ἠμῶν.


Οἱ Ἅγιοι Δυὸ παῖδες καὶ Ἑπτὰ γυναῖκες οἱ συναθλητὲς τοῦ Ἁγίου Βλασίου

Κατὰ τὸ μαρτύριο τοῦ Ἁγίου Βλασίου, ἑπτὰ γυναῖκες, οἱ ὁποῖες τὸν ἀκολουθοῦσαν, αἰσθάνθηκαν τόση ἀγανάκτηση γιὰ τὴν σκληρὴ ἀδικία καὶ θαυμασμὸ γιὰ τὸν Ἅγιο, ὥστε ἔλεγξαν τὸν ἔπαρχο Ἀγρικόλα καὶ διεκήρυξαν μὲ παρρησία τὴν πίστη τους στὸν Χριστό. Γιὰ τὴν ὁμολογία τους αὐτὴ ἀποκεφαλίσθηκαν καί, ἔτσι ἔλαβαν τοὺς στέφανους τοῦ Μαρτυρίου.
Μαζὶ μὲ τὸν Ἅγιο Βλάσιο ἤσαν στὴν φυλακὴ καὶ δυὸ νέοι, τοὺς ὁποίους ὁ Ἅγιος κατήχησε καὶ βάπτισε. Καὶ οἱ δυὸ συνάθλησαν μετὰ τοῦ Ἁγίου καὶ κατέστησαν κοινωνοὶ τοῦ μαρτυρικοῦ θανάτου αὐτοῦ καὶ τῆς δόξας τοῦ Θεοῦ.


Άγιος Χαράλαμπος ο Ιερομάρτυρας

(Ανακατεύθυνση από: Αγιος Χαραλαμπος Ο Ιερομαρτυρας (85 - 198)*)
Άγιος που εορτάζει στις: 10/02/2010


Βιογραφία
Ο Άγιος Χαράλαμπος ήταν ιερεύς στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας και έζησε επί αυτοκρατορίας του Σεπτιμίου Σεβήρου (193 - 211 μ.Χ.). Όταν το έτος 198 μ.Χ. ο Σέβηρος εξαπέλυσε απηνή διωγμό κατά των Χριστιανών, ο έπαρχος της Μαγνησίας Λουκιανός, συνέλαβε τον Άγιο και του ζήτησε να αρνηθεί την πίστη του. Όμως ο Άγιος όχι μόνο δεν το έκανε αυτό, αλλά αντίθετα ομολόγησε στον έπαρχο την προσήλωσή του στον Χριστό και δήλωσε με παρρησία ότι σε οποιοδήποτε βασανιστήριο και να υποβληθεί δεν πρόκειται να αρνηθεί την πίστη της Εκκλησίας. Τότε η σκοτισμένη και σαρκική ψυχή του Λουκιανού επέτεινε την οργή της και διέταξε να αρχίσουν τα φρικώδη βασανιστήρια στο γέροντα ιερέα. Πρώτα τον γύμνωσαν και ο ίδιος ο Λουκιανός, παίρνοντας το ξίφος του προσπάθησε να πληγώσει το σώμα του Αγίου. Όμως αποκόπηκαν τα χέρια του και έμειναν κρεμασμένα στο σώμα του Ιερομάρτυρα και μόνο ύστερα από προσευχή του Αγίου συγκολλήθηκαν αυτά πάλι στο σώμα και ο ηγεμόνας κατέστη υγιής. Βλέποντας αυτό το θαύμα του Αγίου πολλοί από τους δημίους πίστεψαν στον αληθινό Θεό.Με το ζόφο στο νου και με τη θηριωδία στην καρδιά, ο έπαρχος έδωσε εντολή να διαπομπεύσουν τον Άγιο και να τον σύρουν διά μέσου της πόλεως με χαλινάρι. Τέλος, διέταξε τον αποκεφαλισμό του Αγίου, ο οποίος με το μαρτύριό του έλαβε το αμαράντινο στέφανο της δόξας σε ηλικία 113 ετών.Τμήματα της τιμίας κάρας αυτού φυλάσσονται στη ιερά μονή Αγίου Στεφάνου Μετεώρων και στον ομώνυμο προσκυνηματικό ναό της κωμοπόλεως Θεσπιών της Βοιωτίας.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε.Ὡς στύλος ἀκλόνητος, τῆς Ἐκκλησίας Χριστοῦ, καί λύχνος ἀείφωτος τῆς οἰκουμένης σοφέ, ἐδείχθης Χαράλαμπες· ἔλαμψας ἐν τῷ κόσμῳ, διά τοῦ μαρτυρίου, ἔλυσας τῶν εἰδώλων, τήν σκοτόμαιναν μάκαρ, διό ἐν παρρησίᾳ Χριστῷ, πρέσβευε σωθῆναι ἡμᾶς.
Κοντάκιον
Ἦχος δ’ . Ἐπεφάνης σήμερον.Ὡς φωστήρ ἀνέτειλας ἐκ τῆς ἑῴας, καί πιστούς ἐφώτισας, ταῖς τῶν θαυμάτων σου βολαῖς, Ἱερομάρτυς Χαράλαμπες· ὅθεν τιμῶμεν τὴν θείαν σου ἄθλησιν.
Ἕτερον Κοντάκιον
Ἦχος δ’ . Ἐπεφάνης σήμερον.Θησαυρὸν πολύτιμον ἡ Ἐκκλησία, τὴν σὴν κάραν κέκτηται, Ἱερομάρτυς Ἀθλητά, τροπαιοφόρε Χαράλαμπε, διὸ καὶ χαίρει τὸν Κτίστην δοξάζουσα.
Ανάλυση ονόματος*
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ: (χαρά + λάμπω) = αυτός που λάμπει από χαρά.
Ψαλμοί του προφήτου και Βασιλέως Δαυίδ
001 - 010

Ψαλμός Α΄. १


Μακάριος ανήρ, ός ουκ επορεύθη εν βουλή ασεβών και εν οδώ αμαρτωλών ουκ έστη και επί καθέδρα λοιμών ουκ εκάθισεν. Αλλ΄ ή εν τω νόμω Κυρίου το θέλημα αυτού και εν τω νόμω αυτού μελετήσει ημέρας και νυκτός. Και έσται ως το ξύλον το πεφυτευμένον παρά τας διεξόδους των υδάτων, ό τον καρπόν αυτού δώσει εν καιρώ αυτού και το φύλλον αυτού ουκ απορρυήσεται και πάντα, όσα αν ποιεί, κατευοδωθήσεται. Ούχ ούτως οι ασεβείς, ούχ ούτως· αλλ΄ ή ωσεί χνούς, όν εκρίπτει ο άνεμος από προσώπου της γης. Δια τούτο ουκ αναστήσονται ασεβείς εν κρίσει, ουδέ αμαρτωλοί εν βουλή δικαίων. Ότι γινώσκει Κύριος οδόν δικαίων και οδός ασεβών απολείται.

Ψαλμός Β΄.2

Ινατί εφρύαξαν έθνη και λαοί εμελέτησαν κενά; Παρέστησαν οι βασιλείς της γης και οι άρχοντες συνήχθησαν επι το αυτό κατά του Κυρίου και κατά του χριστού αυτού. Διαρρήξωμεν τους δεσμούς αυτών και απορρίψωμεν αφ΄ ημών τον ζυγόν αυτών. Ο κατοικών εν ουρανοίς εκγελάσεται αυτούς και ο Κύριος εκμυκτηριεί αυτούς. Τότε λαλήσει προς αυτούς εν οργή αυτού και εν τω θυμώ αυτού ταράξει αυτούς. Εγώ δε κατεστάθην βασιλεύς υπ΄ αυτού επί Σιών όρος το άγιον αυτού, διαγγέλλων το πρόσταγμα Κυρίου. Κύριος είπε προς με· υιός μου εί συ. Εγώ σήμερον γεγέννηκα σε. Αίτησαι παρ΄ εμού και δώσω σοι έθνη την κληρονομίαν σου και την κατάσχεσιν σου τα πέρατα της γης. Ποιμανείς αυτούς εν ράβδω σιδηρά, ως σκεύη κεραμέως συντρίψεις αυτούς. Και νυν, βασιλείς, σύνετε· παιδεύθητε, πάντες οι κρίνοντες την γην. Δουλεύσατε τω Κυρίω εν φόβω και αγαλλιάσθε αυτώ εν τρόμω. Δράξασθε παιδείας, μήποτε οργισθή Κύριος και απολείσθε εξ οδού δικαίας, όταν εκκαυθή εν τάχει ο θυμός αυτού, μακάριοι πάντες οι πεποιθότες επ΄ αυτώ.

Ψαλμός Γ΄. 3

Κύριε, τί επληθύνθησαν οι θλίβοντες με; πολλοί επανίστανται επ΄ εμέ. Πολλοί λέγουσι τη ψυχή μου· ουκ έστι σωτηρία αυτώ εν τω Θεώ αυτού. Συ δε, Κύριε, αντιλήπτωρ μου εί, δόξα μου και υψών την κεφαλήν μου. Φωνή μου προς Κύριον εκέκραξα και επήκουσε μου εξ όρους αγίου αυτού. Εγώ εκοιμήθην και ύπνωσα· εξηγέρθην, ότι Κύριος αντιλήψεται μου. Ού φοβηθήσομαι από μυριάδων λαού των κύκλω συνεπιτιθεμένων μοι. Ανάστα, Κύριε, σώσον με ο Θεός μου· ότι συ επάταξας πάντας τους εχθραίνοντας μοι ματαίως, οδόντας αμαρτωλών συνέτριψας. Του Κυρίου η σωτηρία και επί τον λαόν σου η ευλογία σου.

Δόξα.... Και νυν.... Αλληλούια.

Ψαλμός Δ΄. 4

Εν τω επικαλείσθαι με εισήκουσας μου, ο Θεός της δικαιοσύνης μου, εν θλίψει επλάτυνας με· οικτείρησον με και εισάκουσον της προσευχής μου. Υιοί ανθρώπων, έως πότε βαρυκάρδιοι; ινατί αγαπάτε ματαιότητα και ζητείτε ψεύδος; Και γνώτε ότι εθαυμάστωσε Κύριος τον όσιον αυτού. Κύριος εισακούσεται μου εν τω κεκγραγέναι με προς αυτόν. Οργίζεσθε και μη αμαρτάνετε· ά λέγετε εν ταις καρδίαις υμών, επί ταις κοίταις υμών κατανύγητε. Θύσατε θυσίαν δικαιοσύνης και ελπίσατε επί Κύριον· πολλοί λέγουσι· τις δείξει ημίν τα αγαθά; Εσημειώθη εφ΄ ημάς το φως του προσώπου σου, Κύριε. ΄Εδωκας ευφροσύνη εις την καρδίαν μου, από καρπού σίτου, οίνου και ελαίου αυτών επληθύνθησαν. Εν ειρήνη επί το αυτό κοιμηθήσομαι και υπνώσω· ότι σύ, Κύριε, κατά μόνας επ΄ ελπίδι κατώκισας με.

Ψαλμός Ε΄. 5

Τα ρήματα μου ενώτισαι, Κύριε, σύνες της κραυγής μου. Πρόσχες τη φωνή της δεήσεως μου, ο βασιλεύς μου και ο Θεός μου· ότι προς σε προσεύξομαι, Κύριε. Το πρωί εισακούση της φωνής μου· το πρωί παραστήσομαι σοι και επόψει με· ότι ουχί Θεός θέλων ανομίαν συ ει. Ου παροικήσει σοι πονηρευόμενος, ουδέ διαμενούσι παράνομοι κατέναντι των οφθαλμών σου. Εμίσησας πάντας τους εργαζομένους την ανομίαν· απολείς πάντας τους λαλούντας το ψεύδος. Άνδρα αιμάτων και δόλιον βδελύσσεται Κύριος. Εγώ δε εν τω πλήθει του ελέους σου εισελεύσομαι εις τον οίκον σου, προσκυνήσω προς ναόν άγιον σου εν φόβω σου. Κύριε, οδήγησον με εν τη δικαιοσύνη σου ένεκα των εχθρών μου, κατεύθυνον ενώπιον σου την οδόν μου. Ότι ουκ έστιν εν τω στόματι αυτών αλήθεια· η καρδία αυτών ματαία. Τάφος ανεωγμένος ο λάρυγξ αυτών, ταις γλώσσαις αυτών εδολιούσαν· κρίνον αυτούς, ο Θεός. Αποπεσάτωσαν από των διαβουλιών αυτών· κατά το πλήθος των ασεβειών αυτών έξωσον αυτούς, ότι παρεπίκραναν σε, Κύριε. Και ευφρανθείησαν πάντες οι ελπίζοντες επί σε· εις αιώνα αγαλλιάσονται και κατασκηνώσεις εν αυτοίς και καυχήσονται εν σοι πάντες οι αγαπώντες το όνομα σου. Ότι συ ευλογήσεις δίκαιον· Κύριε ως όπλω ευδοκίας εστεφάνωσας ημάς.

Ψαλμός ΣΤ΄. 6

Κύριε, μη τω θυμώ σου ελέγξης με, μηδέ τη οργή σου παιδεύσης με. Ελέησον με, Κύριε, ότι ασθενής ειμί· ίασαι με, Κύριε, ότι εταράχθη τα οστά μου και η ψυχή μου εταράχθη σφόδρα· και συ, Κύριε, έως πότε; Επίστρεψον, Κύριε, ρύσαι την ψυχήν μου· σώσον με· ένεκεν του ελέους σου. Ότι ουκ έστιν εν τω θανάτω ο μνημονεύων σου· εν δε τω ΄Αδη τίς εξομολογήσεται σοι; Εκοπίασα εν τω στεναγμώ μου, λούσω καθ΄ εκάστην νύκτα την κλίνην μου, εν δάκρυσι μου την στρωμνήν μου βρέξω. Εταράχθη από θυμού ο οφθαλμός μου, επαλαιώθην εν πάσι τοις εχθροίς μου. Απόστητε απ΄ εμού πάντες οι εργαζόμενοι την ανομίαν, ότι εισήκουσε Κύριος της φωνής του κλαυθμού μου. Ήκουσε Κύριος της δεήσεως μου, Κύριος την προσευχήν μου προσεδέξατο. Αισχυνθείησαν και ταραχθείησαν σφόδρα πάντες οι εχθροί μου, αποστραφείησαν και καταισχυνθείησαν σφόδρα δια τάχους.

Δόξα.... Και νυν.... Αλληλούια.

Ψαλμός Ζ΄. 7

Κύριε ο Θεός μου, επί σοι ήλπισα· σώσον με εκ πάντων των διωκόντων με και ρύσαι με. Μήποτε αρπάση ως λέων την ψυχήν μου, μη όντος λυτρουμένου, μηδέ σώζοντος. Κύριε ο Θεός μου, ει εποίησα τούτο, εί έστιν αδικία εν χερσί μου. Εί ανταπέδωκα τοις ανταποδιδούσι μοι κακά, αποπέσοιμι άρα από των εχθρών μου κενός. Καταδιώξαι άρα ο εχθρός την ψυχήν μου και καταλάβοι και καταπατήσαι εις γην την ζωήν μου και την δόξαν μου εις χουν κατασκηνώσαι. Ανάστηθι, Κύριε, εν οργή σου, υψώθητι εν τοις πέρασι των εχθρών σου. Και εξεγέρθητι, Κύριε ο Θεός μου, εν προστάγματι, ω ενετείλω και συναγωγή λαών κυκλώσει σε· και υπέρ ταύτης εις ύψος επίστρεψον. Κύριος κρινεί λαούς. Κρίνον με, Κύριε, κατά την δικαιοσύνην μου και κατά την ακακίαν μου επ΄ εμοί. Συντελεσθήτω δη πονηρία αμαρτωλών και κατευθυνείς δίκαιον, ετάζων καρδίας και νεφρούς ο Θεός. Δικαία η βοήθεια μου παρά του Θεού, του σώζοντος τους ευθείς τη καρδία. Ο Θεός κριτής δίκαιος και ισχυρός και μακρόθυμος και μη οργήν επάγων καθ΄ εκάστην ημέραν. Εάν μη επιστραφήτε, την ρομφαίαν αυτού στιλβώσει, το τόξον αυτού ενέτεινε και ητοίμασεν αυτό. Και εν αυτώ ητοίμασε σκεύη θανάτου, τα βέλη αυτού τοις καιομένοις εξειργάσατο. Ιδού ωδίνησεν αδικίαν, συνέλαβε πόνον και έτεκεν ανομίαν. Λάκκον ώρυξε και ανέσκαψεν αυτόν και εμπεσείται εις βόθρον, όν ειργάσατο. Επιστρέψει ο πόνος αυτού εις κεφαλήν αυτού και επί κορυφήν αυτού η αδικία αυτού καταβήσεται. Εξομολογήσομαι τω Κυρίω κατά την δικαιοσύνην αυτού και ψαλώ το ονόματι Κυρίου του Υψίστου.

Ψαλμός Η΄. 8

Κύριε, ο Κύριος ημών, ως θαυμαστόν το όνομα σου εν πάση τη γη! Ότι επήρθη η μεγαλοπρέπεια σου υπεράνω των ουρανών. Εκ στόματος νηπίων και θηλαζόντων κατηρτίσω αίνον, ένεκα των εχθρών σου, του καταλύσαι εχθρόν και εκδικητήν. Ότι όψομαι τους ουρανούς έργα των δακτύλων σου, σελήνην και αστέρας, ά συ εθεμελίωσας. Τί έστιν άνθρωπος, ότι μιμνήσκη αυτού; ή υιός ανθρώπου, ότι επισκέπτη αυτόν; Ηλάττωσας αυτόν βραχύ τι παρ΄ αγγέλους· δόξη και τιμή εστεφάνωσας αυτόν και κατέστησας αυτόν επί τα έργα των χειρών σου. Πάντα υπέταξας υποκάτω των ποδών αυτού, πρόβατα και βόας απάσας, έτι δε και τα κτήνη του πεδίου. Τα πετεινά του ουρανού και τους ιχθύας της θαλάσσης, τα διαπορευόμενα τρίβους θαλασσών. Κύριε, ο Κύριος ημών, ως θαυμαστόν το όνομα σου εν πάση τη γη!

Δόξα.... Και νυν.... Αλληλούια.

Ψαλμός Θ΄. 9
Εξομολογήσομαι σοι, Κύριε, εν όλη καρδία μου, διηγήσομαι πάντα τα θαυμάσια σου. Ευφρανθήσομαι και αγαλλιάσομαι εν σοι, ψαλώ το ονόματι σου, ΄Υψιστε. Εν τω αποστραφήναι τον εχθρόν μου εις τα οπίσω, ασθενήσουσι και απολούνται από προσώπου σου.Ότι εποίησας την κρίσιν μου και την δίκην μου· εκάθισας επί θρόνου ο κρίνων δικαιοσύνην. Επετίμησας έθνεσι και απώλετο ο ασεβής· το όνομα αυτού εξήλειψας εις τον αιώνα και εις τον αιώνα του αιώνος. Του εχθρού εξέλιπον αι ρομφαίαι εις τέλος και πόλεις καθείλες. Απώλετο το μνημόσυνον αυτού μετ΄ ήχου και ο Κύριος εις τον αιώνα μένει. Ητοίμασεν εν κρίσει τον θρόνον αυτού και αυτός κρινεί την οικουμένην εν δικαιοσύνη, κρινεί λαούς εν ευθύτητι. Και εγένετο Κύριος καταφυγή τω πένητι, βοηθός εν ευκαιρίαις, εν θλίψεσι. Και ελπισάτωσαν επί σοι οι γινώσκοντες το όνομα σου, ότι ουκ εγκατέλιπες τους εκζητούντας σε, Κύριε. Ψάλατε τω Κυρίω, τω κατοικούντι εν Σιών, αναγγείλατε εν τοις έθνεσι τα επιτηδεύματα αυτού. Ότι ο εκζητών τα αίματα αυτών εμνήσθη, ουκ επελάθετο της κραυγής των πενήτων. Ελέησον με, Κύριε, ίδε την ταπείνωσιν μου εκ των εχθρών μου, ο υψών με εκ των πυλών του θανάτου. ΄Οπως αν εξαγγείλω πάσας τας αινέσεις σου εν ταις πύλαις της θυγατρός Σιών· αγαλλιασόμεθα επί τω σωτηρίω σου. Ενεπάγησαν έθνη εν διαφθορά, ή εποίησαν· εν παγίδι ταύτη, ή έκρυψαν, συνελήφθη ο πούς αυτών. Γινώσκεται Κύριος κρίματα ποιών· εν τοις έργοις των χειρών αυτού συνελήφθη ο αμαρτωλός. Αποστραφήτωσαν οι αμαρτωλοί εις τον ΄Αδην, πάντα τα έθνη τα επιλανθανόμενα του Θεού. Ότι ουκ εις τέλος επιλησθήσεται ο πτωχός, η υπομονή των πενήτων ουκ απολείται εις τέλος. Ανάστηθι, Κύριε, μη κραταιούσθω άνθρωπος, κριθήτωσαν έθνη ενώπιον σου. Κατάστησον, Κύριε, νομοθέτην επ΄ αυτούς· γνώτωσαν έθνη ότι άνθρωποι είσιν. Ινατί Κύριε, αφέστηκας μακρόθεν; υπεροράς εν ευκαιρίαις, εν θλίψεσιν; Εν τω υπερηφανεύεσθαι τον ασεβή, εμπυρίζεται ο πτωχός· συλλαμβάνονται εν διαβουλίοις, οις διαλογίζονται. Ότι επαινείται ο αμαρτωλός εν ταις επιθυμίαις τη ψυχής αυτού και ο αδικών ενευλογείται. Παρώξυνε τον Κύριον ο αμαρτωλός· κατά το πλήθος της οργής αυτού ουκ εκζητήσει· ουκ έστιν ο Θεός ενώπιον αυτού. Βεβηλούνται αι οδοί αυτού εν παντί καιρώ· ανταναιρείται τα κρίματά σου από προσώπου αυτού, πάντων των εχθρών αυτού κατακυριεύσει. Είπε γαρ εν καρδία αυτού· Ου μη σαλευθώ από γενεάς εις γενεάν άνευ κακού. Ου αράς το στόμα αυτού γέμει και πικρίας και δόλου· υπό την γλώσσαν αυτού κόπος και πόνος. Εγκάθηται εν ενέδρα μετά πλουσίων, εν αποκρύφοις του αποκτείναι αθώον· οι οφθαλμοί αυτού εις τον πένητα αποβλέπουσιν. Ενεδρεύει εν αποκρύφω, ως λεών εν τη μάνδρα αυτού· ενεδρεύει του αρπάσαι πτωχόν, αρπάσαι πτωχόν εν τω ελκύσαι αυτόν. Εν τη παγίδι αυτού ταπεινώσει αυτόν· κύψει και πεσείται εν τω αυτόν κατακυριεύσαι των πενήτων. Είπε γαρ εν καρδία αυτού· επιλέλησται ο Θεός, απέστρεψε το πρόσωπον αυτου του μη βλέπειν εις τέλος. Ανάστηθι, Κύριε ο Θεός μου, υψωθήτω η χείρ σου, μη επιλάθη των πενήτων σου εις τέλος. Ένεκεν τίνος παρώργισεν ο ασεβής τον Θεόν; είπε γαρ εν καρδία αυτού· ουκ εκζητήσει. Βλέπεις, ότι συ πόνον και θυμόν κατανοείς, του παραδούναι αυτόν εις χείρας σου. Σοι εγκαταλέλειπται ο πτωχός, ορφανώ σύ ήσθα βοηθός. Σύντριψον τον βραχίονα του αμαρτωλού και πονηρού· ζητηθήσεται η αμαρτία αυτού και ου μη ευρεθή. Κύριος βασιλεύς εις τον αιώνα και εις τον αιώνα του αιώνος. Απολείσθε έθνη εκ της γης αυτού. Την επιθυμίαν των πενήτων εισήκουσας, Κύριε· τη ετοιμασία της καρδίας αυτών προσέσχε το ούς σου. Κρίναι ορφανώ και ταπεινώ, ίνα μη προσθή έτι του μεγαλαυχείν άνθρωπος επί της γης.

Ψαλμός Ι΄. 10

Επί τω Κυρίω πέποιθα, πως ερείτε τη ψυχή μου, μεταναστεύου επί τα όρη ως στρουθίον; Ότι ιδού οι αμαρτωλοί ενέτειναν τόξον, ητοίμασαν βέλη εις φαρέτραν, του κατατοξεύσαι εν σκοτομήνη τους ευθείς τη καρδία. Ότι ά συ κατηρτίσω, αυτοί καθείλον· ο δε δίκαιος τί εποίησε; Κύριος εν ναώ αγίω αυτού· Κύριος εν ουρανώ ο θρόνος αυτού· οι οφθαλμοί αυτού εις τον πένητα αποβλέπουσι· τα βλέφαρα αυτού εξετάζει τους υιούς των ανθρώπων. Κύριος εξετάζει τον δίκαιον και τον ασεβή· ο δε αγαπών την αδικίαν μισεί την εαυτού ψυχήν. Επιβρέξει επί αμαρτωλούς παγίδας, πυρ και θείον και πνεύμα καταιγίδος η μερίς του ποτηρίου αυτών. Ότι δίκαιος Κύριος και δικαιοσύνας ηγάπησεν, ευθύτητας είδε το πρόσωπον αυτού.
Διήγημα

Στόν Ἑσπερινό τῆς Συγχωρήσεως


῾Ο ᾿Αντώνης ὁ Μητσάκος ἦταν σκληρός ἄνθρωπος. Αὐτό τό ἄκουσα πολλές φορές ἀπό πολλούς. Κακός ὅμως δέν ἦταν. Κι αὐτό τό ἄκουσα. Κανέναν ποτέ δέν ἀδίκησε καί ἦταν καί φιλάνθρωπος. ῞Ενα σωρό ἄνθρωποι, κατά πώς λέγανε, εὐεργετήθηκαν ἀπό τόν ᾿Αντώνη καί τοῦ χρωστοῦσαν μεγάλη χάρη.
Κι ὅμως, ὁ ᾿Αντώνης ὁ Μητσάκος ἦταν σκληρός, πολύ σκληρός σ᾿ ὅποιον τοῦ ἔφταιγε.
«Δέν μπαίνω στά χωράφια κανενός», ἔλεγε στρίβοντας τό μουστάκι του, «καί δέ θέλω νά μπαίνει κανείς στά δικά μου». Κι ὅταν ἔλεγε «χωράφια» ἐννοοῦσε καθετί πού τόν ἀφοροῦσε.
Μέ τόν πατέρα μου παλιότερα ἦταν πολύ καλοί φίλοι, μά κάποτε ψυχράθηκαν. Δηλαδή ὁ κυρ-᾿Αντώνης ψυχράθηκε, ἐπειδή ὁ πατέρας μου τόλμησε σάν φίλος νά τόν συμβουλεύσει νά ἀφήσει τόν Μιχάλη, τόν γιό του, νά σπουδάσει δάσκαλος, πού ἦταν τό ὄνειρό του καί ὄχι πολιτικός μηχανικός, πού τόν ἤθελε ὁ πατέρας του.
Τέλος πάντων, αὐτός ὁ καλός -κατά τά ἄλλα- ἄνθρωπος βρέθηκε νά εἶναι κακιωμένος μέ τό μισό χωριό. ῎Οχι πού δέν τόν στενοχωροῦσε αὐτό, ὄχι πού δέν ἤθελε νά τά ἔχει μέ ὅλους καλά, μά νά, τό θεωροῦσε θέμα ἀξιοπρέπειας νά κρατᾶ πόζα καί τουπέ σ᾿ ὅποιον θεληματικά ἤ ἀθέλητα τοῦ ἔφταιξε.
Στό χωριό μου ἐκεῖνα τά χρόνια δικό μας παπά δέν εἴχαμε. Μᾶς ἔστελναν ὅμως τίς Κυριακές καί τίς μεγάλες γιορτές ἱερέα καί μᾶς λειτουργοῦσε. Καί εἶναι ἀλήθεια πώς ὁ κόσμος τοῦ χωριοῦ μου τήν ἀγαποῦσε τήν ἐκκλησία καί κάθε φορά πού τελείωνε ἡ Λειτουργία, ἐκεῖ στήν αὐλή, οἱ μεγάλοι ἔκαναν πάντα τήν ἴδια συζήτηση. «Νά ᾿χαμε ἕναν δικό μας παπά! Νά ᾿χαμε ἕναν μόνιμο ἱερέα στό χωριό μας!»
Καί ἐπειδή τίς ὄμορφες καί εὐσεβεῖς ἐπιθυμίες τίς ἀκούει ὁ Θεός, μᾶς ἔδωσε νά ἔχουμε τόν δικό μας παπά. Τόν θυμᾶμαι τήν πρώτη μέρα πού ἔφτασε μέ τή γυναίκα του καί τά τρία του παιδιά. Τόσο νέο ἱερέα μέ τόσο μαύρη γενειάδα πρώτη φορά ἔβλεπα. ῞Οταν πρωτολειτούργησε στήν ἐκκλησιά μας, ἦταν -τό θυμᾶμαι πολύ καλά- ἀρχή τοῦ Τριωδίου. Κάτι μᾶς εἶπε στό κήρυγμα γιά τόν Τελώνη καί τόν Φαρισαῖο μά, γιά νά εἶμαι εἰλικρινής, δέν θυμᾶμαι οὔτε λέξη. ᾿Εκεῖνο γιά τό ὁποῖο μπορῶ νά μιλήσω μέ σιγουριά εἶναι ὅτι κάθε φορά ἔβγαζε λόγο, πράγμα πρωτόγνωρο γιά τό χωριό μου, καί ὅτι μετά στήν αὐλή ὅλοι μιλοῦσαν μέ θαυμασμό καί εὐχαρίστηση γιά τόν νέο παπά.
῾Ο π. Πέτρος σέ λιγότερο ἀπό ἔνα μήνα μᾶς εἶχε ἀγαπήσει καί εἶχε ἀγαπηθεῖ ἀπό μᾶς. Τήν τελευταία Κυριακή πρίν ἀπό τήν Καθαρά Δευτέρα, μόλις τελείωσε τό κήρυγμά του, μᾶς παρακάλεσε νά ξαναμαζευτοῦμε τό ἀπόγευμα στίς 5.00 ἡ ὥρα, γιά νά κάνουμε ὅλοι μαζί τόν ῾Εσπερινό τῆς Συγχωρήσεως. Οἱ χωριανοί μου κοιτάχτηκαν μέ ἀπορία. Πρώτη φορά ἄκουγαν γιά τήν ὕπαρξη ἑνός τέτοιου ῾Εσπερινοῦ.
- Θέλω νά σᾶς παρακαλέσω, ἀδελφοί μου, ἱκέτευσε μέ τή θερμή νεανική φωνή του ὁ π. Πέτρος, νά ᾿ρθεῖτε ὅλοι, ἀπό τόν πιό μικρό μέχρι τόν πιό μεγάλο. Δέ θά ἤθελα νά λείπει κανείς.
Θές ἡ περιέργεια γιά τήν καινούργια ἀκολουθία πού δέν ξέραμε, θές ἡ ἐπιθυμία νά μή λυπήσουμε μέ τήν ἀπουσία μας τόν νέο μας παπά, μᾶς ἔφεραν ὅλους ἀνεξαιρέτως στόν ῾Εσπερινό.
Πολλά πράγματα ἀπό τόν ῾Εσπερινό δέν καταλάβαινα, οὔτε καί τίς εὐχές πού διάβαζε μέ τόση κατάνυξη ὁ ἱερέας καταλάβαινα, ἀφοῦ ἤμουν ἀκόμη παιδί. ῎Ενιωσα ὅμως μέσα σέ κείνη τή γεμάτη θεϊκό θάμπος ἀτμόσφαιρα πώς κάτι ξέχωρο, κάτι συγκλονιστικό ζοῦσαν οἱ μεγάλοι. Μίλησε καί πάλι ὁ π. Πέτρος, κι ἐγώ κρεμάστηκα ἀπό τά χείλη του. Μᾶς διηγήθηκε, θυμᾶμαι, τήν ἱστορία τοῦ ἁγίου Διονυσίου, πού συγχώρεσε τόν φονιά τοῦ ἀδελφοῦ του, καί εἶδα γιά πρώτη φορά δάκρυα ἱερέα νά βρέχουν τά γένια του.
- Δέν σᾶς γνωρίζω ἀκόμη καλά, ἀδελφοί μου, κατέληξε ὁ ἱερέας, μά κι ἄν μιά μέρα ἦταν ἡ ζωή μας σέ τούτη τή γῆ σέ κάποιον θά φταίγαμε, κάποιον θά λυπούσαμε. Γι᾿ αὐτό ἀπόψε, σᾶς παρακαλῶ, νά συγχωρεθοῦμε ὅλοι, νά μποῦμε καθαροί, πεντακάθαροι, στήν ἁγία Σαρακοστή.
Γύρισα αὐθόρμητα καί κοίταξα τόν κυρ-᾿Αντώνη. Τά δάκρυά του εἶχαν φτάσει ὥς τά μουστάκια του.
- Λοιπόν, ἐξακολούθησε ὁ παπάς, θά περάσετε ὅλοι πρῶτα ἀπό μένα κι ὕστερα ἀπ᾿ ὅλους τούς συγχωριανούς σας γιά νά συγχωρεθοῦμε.
- Πρῶτος ἐγώ, πάτερ μου, πρῶτος ἐγώ, γιατί ἐγώ ἔχω νά συγχωρεθῶ μέ τούς περισσότερους.
Γυρίσαμε ὅλοι ξαφνιασμένοι καί κοιτάξαμε τόν πιό σκληρό ἄνθρωπο τοῦ χωριοῦ, τόν ᾿Αντώνη τόν Μητσάκο, πού ἤδη προχωροῦσε κι ἔφτανε μπροστά στήν ῾Ωραία Πύλη ὅπου στεκόταν ὁ ἱερέας. ῎Εκανε μιά ἐδαφιαία μετάνοια μπροστά στόν παπά καί τοῦ φίλησε τό χέρι. ῞Υστερα γύρισε καί μᾶς κοίταξε ὅλους μέ μάτια δακρυσμένα.
- Χωριανοί, συγχωρέστε με γιά ὅλα ὅσα σᾶς ἔφταιξα, μά πιό πολύ γιατί δέν ἤθελα νά συγχωρῶ.
῞Ενας ψίθυρος χαρούμενος ἀκούστηκε καί τότε ἄνοιξαν οἱ ἀγκαλιές. Εἶδα τόν κυρ-᾿Αντώνη στήν ἀγκαλιά τοῦ πατέρα μου κι ὕστερα στήν ἀγκαλιά τοῦ ἀδελφοῦ του. Πέρασε ἀπό ἀγκαλιά σέ ἀγκαλιά, ἔσφιξε χέρια, φίλησε παιδιά καί στό τέλος πῆγε καί στάθηκε μπροστά στή γυναίκα του.
- Πολύ σέ παίδεψα, γυναίκα, τῆς εἶπε, συγχώρα με κι ἄς μέ συγχωρέσει κι ὁ Θεός.
᾿Από κείνη τή χρονιά κι ἀπό κεῖνον τόν ῾Εσπερινό τῆς Συγχωρήσεως, μικροί μεγάλοι ξέραμε πιά πώς στό χωριό μας κάθε ἔχθρα, σοβαρή ἤ ἀσήμαντη, θά ἔσβηνε τό πολύ σ᾿ ἕνα χρόνο. ῾Η ἀλήθεια βέβαια εἶναι πώς ὁ π. Πέτρος, ἄγρυπνος πάντα πάνω στό ποίμνιό του, δέν ἄφηνε τίς καταστάσεις νά χρονίσουν. Μά ἦταν κι ὁ ᾿Αντώνης ὁ Μητσάκος πού πλάι στόν παπά ἔτρεχε νά φιλοτιμήσει, νά παροτρύνει, νά συμβουλεύσει. Κι ἄν κάπου ἔβρισκε ἀντίσταση, δέν τά ἔχανε οὔτε τά παρατοῦσε. «Σκλη-ρότερη πέτρα ἀπ᾿ τήν καρδιά μου», ἔλεγε, «δέν ὑπῆρχε· κι ὅμως ὁ Χριστός τήν ἔσπασε καί τήν ἔκανε πηλό.»
Κι ἄκουγα πολλούς νά λένε ἀπό τότε πώς «ὁ ᾿Αντώνης ὁ Μητσάκος μέ φίλιωσε μέ τόν τάδε», κι ὅλο τό χωριό τόν σεβόταν καί τόν ἀγαποῦσε. Μά πιό πολύ, θαρρῶ, πώς τόν ἀγαποῦσε ὁ παπάς.

῾Ε.Β.

8 Φεβ 2010


Η αληθής νηστεία

Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου

Μήπως μερικοί Χριστιανοί νηστεύουμε απρόσεκτα;
Ν η σ τ ε ύ ε ι ς ;
Απόδειξέ το μέσα από τα έργα σου….

Ε ά ν δεις φτωχό, να τον ελεήσεις
Ε ά ν δεις εχθρό, να συμφιλιωθείς μαζί του
Ε ά ν δεις μια όμορφη γυναίκα, να μην την κοιτάξεις

Ας μη νηστεύει μόνον το στόμα… αλλά και το μάτι και η ακοή και τα χέρια και τα πόδια και όλα τα μέλη του σώματος.

Τα χέρια, από την αρπαγή και την πλεονεξία
Τα πόδια, από τους δρόμους που οδηγούν σε αμαρτωλά θεάματα
Τα μάτια, να μην πέφτουν λάγνα πάνω σε όμορφα πρόσωπα ούτε να περιεργάζονται τα κάλλη άλλων.

Δεν τρως κρέας;

Τα μάτια σου, ας μη φάνε την ακολασία
Η ακοή σου, ας μη δέχεται κακολογίες και διαβολές
Το στόμα, ας νηστεύσει από αισχρά λόγια και λοιδορίες.

Αφού δεν είμαστε σαν τα ζώα, γιατί πρέπει να δαγκώνουμε και να τρώμε τους αδελφούς μας;

6 Φεβ 2010


Κυριακή των Απόκρεω



Η τρίτη Κυριακή του Τριωδίου είναι αφιερωμένη στο πιο φοβερό γεγονός της ανθρώπινης ιστορίας, στη μέλλουσα Κρίση, ως απαραίτητος προβληματισμός των πιστών αυτή την αγωνιστική αυτή περίοδο. Η μέλλουσα Κρίση είναι θεμελιώδης πίστη της χριστιανικής διδασκαλίας, η οποία θα επισυμβεί στο τέλος αυτού του πρόσκαιρου κόσμου και περιγράφεται σαφέστατα στο ευαγγέλιο του Ματθαίου (25,31-46). Ο Κύριος, λίγο πριν το πάθος Του, ομιλώντας για τα έσχατα και μετά τις παραστατικές παραβολές των δέκα παρθένων και των ταλάντων είπε πως, όταν έρθει ο Ίδιος στη Δεύτερη και φοβερή παρουσία Του «εν τη δόξη αυτού και πάντες οι άγιοι άγγελοι μετ' αυτού, τότε καθίσει επί θρόνου δόξης αυτού, και συναχθήσεται έμπροσθεν αυτού πάντα τα έθνη, και αφοριεί αυτούς απ' αλλήλων ώσπερ ο ποιμήν αφορίζει τα πρόβατα από των εριφίων, και στήσει τα μεν πρόβατα εκ δεξιών αυτού, τα δε ερίφια εξ ευωνύμων. Τότε ερεί ο βασιλεύς τοις εκ δεξιών αυτού΄ δεύτε οι ευλογημένοι του πατρός μου, κληρονομήσατε την ητοιμασμένην υμίν βασιλείαν από καταβολής κόσμου. Επείνασα γαρ, και εδώκατέ μοι φαγείν, εδίψησα, και εποτίσατέ με, ξένος ήμην, και συνηγάγετέ με, γυμνός, και περιεβάλετέ με, ησθένησα, και επεσκέψασθέ με, εν φυλακή ήμην, και ήλαθατε προς με. Τότε αποκριθήσονται αυτώ οι δίκαιοι λέγοντες΄ Κύριε πότε σε είδομεν πεινόντα και εθρέψαμεν, ή διψώντα και εποτίσαμεν; Πότε σε είδομεν ξένον και συνηγάγομεν, ή γυμνόν και περιεβάλομεν; Πότε σε είδομεν ασθενή ή εν φυλακή, και ήλθομεν προς σε; Και αποκριθείς ο βασιλεύς ερεί αυτοίς΄ αμήν λέγω υμίν , εφ' όσον εποιήσατε ενί τούτων των αδελφών μου των ελαχίστων, εμοί εποιήσατε. Τότε ερεί και τοις εξ' ευωνύμων΄ πορεύεσθε απ' εμού οι κατηραμένοι εις το πυρ το αιώνιον το ητοιμασμένον τω διαβόλω και τοις αγγέλοις αυτού… εφ' όσον ουκ εποιήσατε ενί τούτων των ελαχίστων, ουδέ εμοί εποιήσατε. Και απελεύσονται ούτοι εις κόλασιν αιώνιον, οι δε δίκαιοι εις ζωήν αιώνιον» (Ματθ.25,31-46). Η μέλλουσα κρίση είναι αναπόφευκτη και απορρέει από την απόλυτη δικαιοσύνη του Θεού. Την παρέλευση αυτού του φθαρτού και τραυματισμένου από την αμαρτία κόσμου θα επισφραγίσει η μεγάλη και αδέκαστη κρίση του Χριστού, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την είσοδο στη νέα πραγματικότητα της βασιλείας του Θεού. Οι άνθρωποι, ως ελεύθερα όντα, πρέπει να τοποθετηθούν στη βασιλεία του Χριστού ανάλογα με τη δική τους επιλογή σε αυτή τη ζωή. Ύψιστο κριτήριο της κρίσεως θα είναι η στάση και συμπεριφορά τους απέναντι στους συνανθρώπους τους. Η θετική ή η αρνητική στάση τους θα κρίνει τελικά αν θα είναι κληρονόμοι της βασιλείας του Θεού, ή θα είναι προορισμένοι να ριχτούν στην αιώνια κόλαση, όπου «εκεί έσται ο κλαυθμός και ο βρυγμός των οδόντων» (Ματθ.24,51). Η ενθύμηση της φοβερής μελλούσης Κρίσεως στην αρχή του Τριωδίου είναι απαραίτητη, διότι απώτερος σκοπός του όλου πνευματικού αγώνα μας είναι να βρεθούμε εκ δεξιών του Δεσπότη Χριστού, κατά τη μεγάλη K ρίση. Αυτό είναι αποτυπωμένο κάλλιστα στην υπέροχη υμνωδία της ημέρας. Οι άγιοι υμνογράφοι συνέθεσαν διδακτικότατα τροπάρια, τα οποία προτρέπουν τους πιστούς να συναισθανθούν την επερχόμενη βεβαία και φοβερή Κρίση. Σε ένα από αυτά ψάλλουμε: «Την φοβεράν της κτίσεως, και αρρήτου σου δόξης, ημέραν ενθυμούμενος, φρίττω, Κύριε, όλως και τρέμων φόβω κραυγάζω΄ Επί γης όταν έλθης, κρίναι, Χριστέ, τα σύμπαντα, ο Θεός μετά δόξης, τότε οικτρόν, από πάσης ρύσαί με τιμωρίας, εκ δεξιών σου, Δέσποτα, αξιώσας με στήναι».
Τί είναι το Τριώδιο;
Που οφείλεται η ονομασία του;


Το Σάββατο στον εσπερινό του Τελώνου και Φαρισαίου ο Δεξιός Ιεροψάλτης κατέρχεται από το αναλόγιό του και λαμβάνει το Τριώδιο (λειτουργικό βιβλίο πού περιέχει υμνολογικό υλικό κυρίως του Εσπερινού και του Όρθρου και χρησιμοποιείται μαζί με το Μηναίο και την Παρακλητική στις Ιερές Ακολουθίες της περιόδου από Κυριακής του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι το Μεγάλο Σάββατο) που βρίσκεται κάτω από την εικόνα του Χριστού στο τέμπλο, κάνει τρεις συμβολικές μετάνοιες και πηγαίνει ξανά στο αναλόγιο του.
Το Τριώδιο αποτελεί το κινητό εκείνο τμήμα του εκκλησιαστικού έτους που προπαρασκευάζει για τον άξιο εορτασμό των Παθών και της Αναστάσεως με ανάλογα βιώματα, πνευματική καλλιέργεια και συμμετοχή, με αγώνα μετανοίας, προσευχής και νηστείας.

Περιλαμβάνει δέκα Κυριακές.

Από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι τον Εσπερινό του Μ. Σαββάτου.

Διαιρείται σε δύο τμήματα.
α) Το προ της Νηστείας
(Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου, Ασώτου, Απόκρεω, Τυροφάγου)
και
β) της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της Μ. Εβδομάδας
δηλαδή έξι εβδομάδες και η Μ. Εβδομάδα (Α’ Κυριακή των Νηστειών – της Ορθοδοξίας, Β’ Κυρ. Νηστειών- Αγ. Γρηγορίου Παλαμά, Γ’ Κυρ. Νηστειών- Σταυροπροσκυνήσεως, Δ’ Κυρ. Νηστειών – Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος, Ε’ Κυρ. Νηστειών- Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, Στ’ Κυρ. Νηστειών- Βαΐων και η Μεγάλη Εβδομάδα).
Το Τριώδιο διαμορφώθηκε σε τελική μορφή γύρω στον 15ο αιώνα. Ονομάστηκε Τριώδιο γιατί οι Κανόνες κατά τις καθημερινές ακολουθίες του Όρθρου περιλαμβάνουν τρεις ωδές την η’, θ’ και μια από τις πρώτες ωδές.

Συγκεκριμένα κατά την περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής, οι ωδές στιχολογούνται ως εξής:
Δευτέρα : ωδές α΄,η΄,θ΄
Τρίτη : ωδές β΄,η΄,θ΄
Τετάρτη : ωδές γ΄, η΄, θ΄
Πέμπτη : ωδές δ΄, η΄, θ΄
Παρασκευή : ωδές ε΄, η΄, θ΄
το β’, γ’ και δ΄ Σάββατο : ωδές ς΄, ζ΄, η΄, θ΄

πηγές neotita.gr, Τριώδιον Κατανυκτικόν, Μεγάλη Τεσσαρακοστή


Συμπληρωματικά για την ονομασία του Τριωδίου:
(Απο το βιβλίο ΛΟΓΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ Ιωάννου Μ. ΦΟΥΝΤΟΥΛΗ)

«Ο δημιουργός των άνω και των κάτω,
τρισάγιον μέν ύμνον εκ των αγγέλων,
τριώδιον δέ παρ΄ ανθρώπων δέχου».

Με τους στίχους αυτούς προοιμιάζονται τα συναξάρια της περιόδου του Τριωδίου. Ο ουράνιος και ο επίγειος κόσμος, οι άγγελοι και οι άνθρωποι, συνάπτονται σε κοινή συμφωνία. Οι άγγελοι ψάλλουν στον δημιουργό των, τον «δημιουργό των άνω», τον τρισάγιο ύμνο. Μαζί με αυτούς ενώνονται και οι φωνές των ανθρώπων, που έρχονται και αυτοί να ψάλουν στον δημιουργό των, τον «δημιουργό των κάτω», τριωδίους ύμνους. Από αυτούς τους τριωδίους ύμνους, τα «τριώδια», έλαβε το όνομά της η μεγάλη περίοδος του λειτουργικού έτους, που κινείται μαζί με το Πάσχα και το περιβάλλει σάν προεόρτιος και μεθέορτος περίοδος. Γιατί όλο αυτό το τμήμα του εκκλησιαστικού έτους παλαιότερον εχαρακτηρίζετο μ΄ αυτό το όνομα: «Τριώδιον». Ανάλογα δέ με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του το διέκριναν σε «Τριώδιον κατανυκτικόν», απ΄ αρχής μέχρι του Πάσχα, και «Τριώδιον χαρμόσυνον», από του Πάσχα μέχρι της Κυριακής των αγίων Πάντων, που κατακλείει τον κύκλο των κινητών εορτών. Τριώδιο δέ λέγεται από την αρχαιοπρεπή συνήθεια, που διετηρείτο κατά την περίοδο αυτή, να μή ψάλλωνται καθημερινώς κατά την ακολουθία του όρθρου και οι εννέα ωδές του Ψαλτηρίου, και επομένως και ολόκληροι εννεαώδιοι Κανόνες, αλλά μόνο τρείς ωδές, η η' και η θ' και μία από τις προηγούμενες κατά την σειρά των ημερών. Αυτός ο αρχαίος τρόπος της ψαλμωδίας διετηρήθη εν μέρει μόνον μέχρι σήμερα, και μάλιστα μόνον για τις καθημερινές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Για τις άλλες ημέρες επεκράτησε το νεώτερο έθος, να στιχολογούνται και οι εννέα ωδές ακριβέστερα οι οκτώ, γιατί η δευτέρα παραλείπεται) και να ψάλλωνται εννεαώδιοι (ακριβέστερα οκταώδιοι) Κανόνες. Έτσι το όνομα «Τριώδιον» τελικά διετηρήθη μόνο για το αρχαίο «κατανυκτικόν Τριώδιον», για την πρό του Πάσχα δηλαδή περίοδο. Και πάλι και εδώ όχι κυριολεκτικώς. Όπως δέ χαρακτηριστικά γράφει ο Νικηφόρος Κάλλιστος Ξανθόπουλος στον πρόλογο των συναξαρίων του Τριωδίου: «Καταχρηστικώς Τριώδιον ονομάζεται· ου γάρ αεί τριώδια έχει. Και γάρ ολοτελείς κανόνας προβάλλεται, αλλ΄ οίμαι από του πλεονάζοντος την επωνυμίαν λαβείν».
Αυτά για την ονομασία του Τριωδίου.

5 Φεβ 2010



Η Παναγία μας


Του Φώτη Κόντογλου





Η Παναγία είναι το πνευματικό στόλισμα της ορθοδοξίας. Για μας τους Έλληνες είναι η πονεμένη μητέρα, η παρηγορήτρια κ' η προστάτρια που μας παραστέκεται σε κάθε περίσταση. Σε κάθε μέρος της Ελλάδας είναι χτισμένες αμέτρητες εκκλησιές και μοναστήρια, παλάτια αυτηνής της ταπεινής βασίλισσας, κι ένα σωρό ρημοκκλήσια, μέσα στα βουνά, στους κάμπους και στα νησιά, μοσκοβολημένα από τη παρθενική και πνευματική ευωδία της. Μέσα στο καθένα απ' αυτά βρίσκεται το παληό και σεβάσμιο εικόνισμά της με το μελαχροινό και χρυσοκέρινο πρόσωπό της, που το βρέχουνε ολοένα τα δάκρυα του βασανισμένου λαού μας, γιατί δεν έχουμε άλλη να μας βοηθήσει, παρεκτός από υήν Παναγία, «άλλην γαρ ουκ έχομεν αμαρτωλοί προς Θεόν εν κινδύνοις και θλίψεσιν αεί μεσιτείαν, οι κατακαμπτόμενοι υπό πταισμάτων πολλών». Το κάλλος της Παναγίας δεν είναι κάλλος σαρκικό, αλλά πνευματικό, γιατί εκεί που υπάρχει ο πόνος κ' η αγιότητα, υπάρχει μοναχά κάλλος πνευματικό. Το σαρκικό κάλλος φέρνει σαρκική έξαψη, ενώ το πνευματικό κάλλος φέρνει κατάνυξη, σεβασμό κι αγνή αγάπη. Αυτό το κάλλος έχει η Παναγία. Κι αυτό το κάλλος είναι αποτυπωμένο στα ελληνικά εικονίσματά της που τα κάνανε άνθρωποι ευσεβείς οπού νηστεύανε και ψέλνανε και βρισκόντανε σε συντριβή καρδίας και σε πνευματική καθαρότητα. Στην όψη της Παναγίας έχει τυπωθεί αυτό το μυστικό κάλλος που τραβά σαν μαγνήτης τις ευσεβείς ψυχές και τις ησυχάζει και τις παρηγορά. Κι αυτή η πνευματική ευωδία είναι το λεγόμενο Χαροποιόν Πένθος που μας χαρίζει η θρησκεία του Χριστού, ένα βότανο άγνωστο στους ανθρώπους που δεν πήγανε κοντά σ' αυτόν τον καλόν ποιμένα. Τούτη τη χαροποιά λύπη την έχουνε όλα όσα έκανε η ορθόδοξη τέχνη, και τα ευωδιάζει σαν σμύρνα και σαν αλόη, καν εικόνισμα είναι, καν υμνωδία, καν ψαλμωδία, καν χειρόγραφο, καν άμφια, καν λόγος, καν κίνημα, καν ευλογία, καν χαιρετισμός, καν μοναστήρι, καν κελλί, καν σκαλιστό ξύλο, καν κέντημα, καν καντήλι καν αναλόγι, καν μανουάλι, ότι και νάναι αγιωτικό.Από τα ονόματα και μόνο που έδωσε η Ορθοδοξία στην Παναγία, και που μ' αυτά την καταστόλισε, όχι σαν είδωλο θεατρικό, όπως γίνηκε αλλού που φορτώσανε μια κούκλα με δαχτυλίδια και με σκουλαρίκια και με ένα σωρό άλλα ανίερα και ανόητα πράγματα, λοιπόν α'πό τα ονόματα αυτά μοναχά, λέγω, φαίνεται πόσο πνευματική αληθινά είναι η λατρεία της Παναγίας στην ελληνική ορθοδοξία. Πρώτα-πρώτα το ένα αγιώτατο όνομά της: Παναγία. Ύστερα τα άλλα: Υπερευλογημένη, Θεοτόκος, Παναμώμητος, Τιμιωτέρα των Χερουβίμ και ενδοξοτέρα ασυγκρίτως των Σεραφείμ, Ζώσα και Άφθονος Πηγή, Έμψυχος Κιβωτός, Άχραντος, Αμόλυντος, Κεχαριτωμένη, Αειμακάριστος και παναμώμητος, Προστασία, Επακούουσα, Γρηγορούσα, Γοργοεπήκοος, Ηγιασμένος Ναός, παράδεισος λογικός, Πόδον το Αμάραντον, Χρυσούν Θυμιατήριον, Χρυςή Λυχνία, Μαναδόχος Στάμνος, Κλίμαξ Επουράνιος, Πρεσβεία θερμή, Τείχος απροσμάχητον, Ελέους Πηγή, τπυ Κόσμου Καταφύγιον, Βασιλέως Καθέδρα, Χρυσοπλοκώτατος Πύργος και Δωδεκάτειχος Πόλις, Ηλιοστάλακτος Θρόνος, Σκέπη του Κόσμου, Δένδρον αγλαόκαρπον, Ξύλον ευσκιόφυλλον, Ακτίς νοητού ηλίου, Σιών αγία, Θεού κατοικητήριον, Επουράνιος Πύλη, Αδικουμένων προστάτις, Βακτηρία τυφλών, Θλιβομένων η χαρά, και χίλια δυό άλλα, που βρίσκονται μέσα στα βιβλία της εκκλησίας. Κοντά σ' αυτά είναι και τα ονόματα που γράφουνε απάνω στα άγια εικονίσματά της οι αγιογράφοι: Οδηγήτρια, Γλυκοφιλούσα, Πλατυτέρα των Ουρανών, η Ελπίς των απελπισμένων, η Ταχεία Επίσκεψις, «Αμόλυντος, η Ελπίς των Χριστιανών, η Παραμυθία, η Ελεούσα κι .αλλα πολλά, που γράφουνται από κάτω από τη συντομογραφία: ΜΗΡ ΘΥ, που θα πει Μήτηρ Θεού. Πόση αγάπη, πόσο σέβας και πόσα κατανυκτικά δάκρυα φανερώνουνε μοναχά αυτά τα ονόματα, που δεν ειπωθήκανε σαν τα λόγια οπού βγαίνουνε εύκολα από το στόμα, αλλά που χαραχτήκανε στις ψυχές με πόνο και με ταπείνωση και με πίστηΑμή οι ύμνοι της πούναι αμέτρητοι σαν τ' άστρα τ' ουρανού κ' εξαίσιοι στο κάλλος, και που τους συνθέσανε οι άγιοι υμνολόγοι, «θίασον συγκροτήσαντες πνευματικόν»! Σ' αυτό το ευωδιασμένο περιβόλι βρίσκουνται όλα τα αμάραντα άνθη και τα ευωδιασμένα βότανα του λόγου. Αληθινά προφήτεψε η ίδια η Παναγία για τον εαυτό της, τότε που πήγε στο σπίτι του Ζαχαρία και την ασπάσθηκε η Ελισάβετ, πως θα τη μακαρίζουνε όλες οι γενεές: «Εκείνες τις μέρες σηκώθηκε η Μαριάμ και πήγε στη Ορεινή με σπουδή, στην πολιτεία του Ιούδα και μπήκε στο σπίτι του Ζαχαρία και χαιρέτησε την Ελισάβετ. Και σαν άκουσε η Ελισάβετ τον χαιρετισμό της Μαρίας πήδηξε το παιδί μέσα στην κοιλιά της (σ.σ.: Το παιδί ήτανε ο Πρόδρομος).Και γέμισε Πνεύμα Άγιο η Ελισάβετ και φώναξε με φωνή μεγάλη κ' είπε: Βλογημένη είσαι εσύ ανάμεσα στις γυναίκες και βλογημένος ο καρπός της κοιλίας σου. Κι από που μου ήρθε αυτό το καλό, νάρθει η μητέρα του κυρίου μου προς εμένα; Γιατί μόλις ήρθε η φωνή του χαιρετισμού σου στ' αυτιά μου, ξεπέταξε το παιδί στην κοιλιά μου, κι είναι μακάρια εκείνη που πίστεψε σε όσα της είπεν ο Κύριος (σ.σ.: Δηλαδή σε όσα είπε στην Παναγία ο αρχάγγελς Γαβριήλ κατά τον Ευαγγελισμό). Κ' είπε η Μαριάμ: «Δοξολογά η ψυχή μου τον Κύριο κι αναγάλλιασε το πνεύμα μου, γιατί καταδέχτηκε να κοιτάξει την ταπεινή τη δούλα του. Γιατί, να, από τώρα κ' ύστερα θα με μακαρίζουνε όλες οι γενεές, επειδή έκανε σε μένα μεγαλεία ο Δυνατός, κ' είναι αγιασμένο τ' όνομά του, και το έλεός του πηγαίνει από γενεά σε γενεά σε κείνους που έχουνε τον φόβο του».Αμέτρητες είναι οι υμνωδίες της Παναγίας, μα αμέτρητα είναι και τα σεμνόχρωμα εικονίσματά της, που καταστολίζουνε τι εκκλησιέςμας, ζωγραφισμένα στο σανίδι είτε στον τοίχο. Σε κάθε ορθόδοξη εκκλησιά στέκεται το εοκόνισμά της στο τέμπλο από τα δεξιά της αγίας Πόρτας. Σε άλλες εικόνες ζωγραφίζεται και μοναχή, μα στα εικονίσματα του τέμπλου κρατά πάντα τον Χριστό στην αγκαλιά της απ' τ' αριστερά, σπάνια απ' τα δεξιά (τότε λέγεται Δεξιοκρατούσα). Το κεφάλι της είναι σκεπασμένο σεμνά και σοβαρά με το μαφόριο, ένα φόρεμα φαρδύ κι ιερατικό σκούρο βυσσινί, που πέφτει στον ώμο της απλόχωρο, αφήνοντας να φαίνεται μοναχά το μακρουλό πρόσωπό της και τα χέρια της. Από μέσα από το σκέπασμα φαίνεται μια στενή λουρίδα από το δέσιμο του κεφαλιού της που σφίγγει το μέτωπό της και αφήνει να φανούνε μονάχα οι άκρες των αυτιών της. Το μέτωπό της είναι σαν μελαχροινό φίλντισι, αγνό, απλό και κατακάθαρο. Τα ματόφρυδά της είναι καμαρωτά, ζωηρά και μακρυά, φτάνοντας ίσαμε κοντά στ' αυτιά της, τα μάτια της αμυγδαλωτά, ισκιωμένα, καστανά, βαθειά, σοβαρά μα γλυκύτατα, με τ' ασπράδι καθαρό μα ισκιωμένο. Το βλέμμα της είναι μελαγχολικό, απλό, ίσιο, ήσυχο, συμπαθητικό, αγαπητό, θλιμμένο μα και μαζί χαροποιό, αυστηρό μα και μαζί συμπονετικό, αγιώτατο, πνευματικό, αθώο, σκεφτικό, άμωμο, ελπιδοφόρο, υπομονητικό, πράο, σεμνότατο, μακρυά από κάθε σαρκικόν λογισμό, καθρέφτισμα μυστικό του παραδείσου, βασιλικό και ταπεινό, ανθρωπινό και θεΙκό, άκακο, αδελφικό, ευγενικό, ελεγκτικό, άγρυπνο, γαληνό, φιλάνθρωπο, μητρικό, παρθενικό, δροσερό, καυτερό για όσους έχουνε πονηρούς λογισμούς, τρυφερό, διαπεραστικό, ερευνητικό, απροσποίητο, ηγεμονικό, συγκαταβατικό, παρακαλεστικό, αμετασάλευτο. Η μύτη της είναι μακρυά και στενή, με μέτρο, ιουδαΙκή, άσαρκη, με λεπτά ρουθούνια, λίγο γυριστή, σεμνή. Το στόμα της μικρό, ντροπαλό, φρόνιμο, κλειστό, καθαρό, ισκιωμένο κατά το μάγουλο, σαν να χαμογελά ελαφρά. Το πηγούνι της γυριστό, σεβαστό, ανεπιτήδευτο, ταπεινό. Το μάγουλό της, παρθενικό, καθαρό, χνουδωτό, ευωδιασμένο, ντροπαλό, χλωμό με μιαν ελαφρότατη ροδοκοκκινάδα. Ο λαιμός της γυρτός ταπεινά, σμίγει με το πηγούνι μ' ένα απαλό ίσκιασμα που το λέγανε οι παλαιοί γλυκασμό. Το όλο πρόσωπό της είναι ιερατικό και θρησκευτικό, και μαρτυρά αρχαία φυλή. Τα άχραντα χέρια της είναι μικρά, στενά,μακροδάχτυλα, λεπτόνυχα. Με το αριστερό βαστά τον Χριστό, και το δεξί το 'χει ακουμπισμένο σεμνά απάνω στο στήθος της, σε στάση παρακαλεστική, με το μεγάλο δάχτυλο μακρυά από τ' άλλα. Στα πιο αρχαία εικονίσματα αυτό το χέρι είναι πιο όρθιο και πιο ψηλά, κοντά στο λαιμό.Ο πιο αυστηρός τύπος της Παναγίας είναι η λεγόμενη Οδηγήτρια, που έχει όρθια την κεφαλή της, έκφραση απαθέστερη και το όλο σχήμα της είναι πιο ιερατικό. Ενώ η Γλυκοφιλούσα έχει το κεφάλι της γυρτό κατά το παιδί της, που τ' αγκαλιάζει σφιχτότερα, κ' η έκφρασή της είναι πιο αισθηματική. Η Πλατυτέρα παριστάνεται καθισμένη απάνω στο θρόνο, αυστηρή κι αλύγιστη, και βαστά τον Χριστό στα γόνατά της, ακουμπώντας το 'να χέρι της στον ώμο του και με τ' .αλλο βαστώντας το πόδι του η ένα μαντήλι.Στην Ελλάδα, οι περισσότερες εκκλησιές της Παναγίας γιορτάζουνε κατά την Κοίμηση της Θεοτόκου, δηλαδή στις 15 Αυγούστου. Τα τροπάρια που ψέλνουνε σ' αυτή τη γιορτή είναι από τα πιο εξαίσια. Το δοξαστικό του Εσπερινού είναι το μονάχο τροπάρι που ψέλνεται με τους οχτώ ήχους, κάθε φράση κι άλλος ήχος. Αρχίζει από τον πρώτον ήχον και τελειώνει πάλι στον πρώτον.Μα ολάκερη «Ελλάδα δεν υμνολογά την Παναγία μονάχα με τους ψαλτάδες και με τους παπάδες στις εκκλησιές, αλλά και με το κάθε τι της, με τα χωριά, με τα βουνά, με τα νησιά, πούχουνε τ' αγιασμένο τ' όνομά της. Τα καράβια βολτατζάρουνε στη δροσερή θάλασσα, ανοιχτά από τους κάβους πούναι χτισμένα τα μοναστήρια της, έχοντας στην πρύμνη σκαλισμένο τ' αγαπημένο και προσκυνητό όνομά της. Όποιος ταξιδεύει στα ελληνικά νερά, σ' όποιο μέρος κι αν βρεθεί τη μέρα της Παναγίας, θαν ακούσει απ' ανοιχτά τις καμπάνες απάνω από το πέλαγο. Άλλες έρχουνται από τ' Άγιον Όρος που το λένε Περιβόλι της Παναγίας, άλλες από την Τήνο πούχει το ξακουστό παλάτι της, άλλες από την Σαλαμίνα που γιορτάζει η Φανερωμένη, άλλες από τη Μυτιλήνη, από την Παναγιά της Αγιάσσος και της Πέτρας, άλλες από το Μοναστήρι της Σίφνου, άλλες από τη Σκιάθο, άλλες από τη Νάξο, από κάθε νησί, από κάθε κάβο, από κάθε στεριά.Εδόθη το προσωνύμιο τούτο στην Παναγία, επειδήΧυείναι τοποθετημένη η ιερά εικόνα στο παρεκκλήσιο της μονής Ιβηρών που ευρίσκεται αριστερά της κεντρικής Πύλης. Η εικόνα αυτή εσώθη από τα χέρια των αιρετικών εικονοκλαστών, όταν μία χήρα γυναίκα από την Νίκαια άφησε την εικόνα στα κύματα της θαλάσσης.Ο μοναχός Γαβριήλ ανεύρε την εικόνα και παρά τις συνεχείς προσπάθειες να τεθεί η εικόνα στο Αγιο Βήμα του καθολικού της Μονής, εκείνη έφευγε από την θέση της και ίστατο πάνω από την παλαιά πύλη της Μονής, επί των τειχών ως θυρωρός και φύλαξ της Ιεράς Μονής. Τελικώς, οι μοναχοί έθεσαν την ιερά εικόνα στο σημείο που εκείνη είχε επιλέξει. Λέγεται, μάλιστα, ότι εάν χαθεί η εικόνα από την θέση της, τότε θ’ αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για την δευτέρα παρουσία του Κυρίου μας. Η Αγία αυτή εικόνα φέρει στο κάτω μέρος της σιαγόνος της Θεοτόκου μία ουλή από την μάχαιρα ενός πειρατού. Από την ουλή αυτή έρρευσε αίμα, το οποίο πηγμένο διακρίνεται και σήμερα επάνω στην εικόνα***********************************Παναγία η ΠορταϊτισσαΣτην Ιερά Μονή των Ιβήρων βρίσκεται η θαυματουργή Εικόνα Πορταΐτισσα, η οποία κατά την παράδοση είναι έργο του Ευαγγελιστού Λουκά, το παλλάδιο του Αγίου Όρους και της Ορθοδοξίας. Έχει διαστάσεις 137 εκατοστά ύψος και 94 πλάτος, το δε βάρος 96 κιλά, μαζί με τα αναθήματα και τα λοιπά. στη σεβάσμια μορφή της Κυρίας Θεοτόκου διαγράφεται εναργώς μια πλούσια δέσμη ευγενών και δυνατών αισθημάτων. Η αυστηρή έκφραση του ιερού προσώπου Της, τονιζομένη από την επιβλητική, καθηλωτική ματιά Της, προξενεί το δέος.Αυτή η εικόνα ήταν κτήμα μιας ευλαβούς χήρας στη Νίκαια, όταν εικονομάχοι στρατιώτες την ανακάλυψαν στο σπίτι της, μπροστά απ’ την οποία έκαιγε ακοίμητη καντήλα. Με την υπόσχεση χρημάτων η σώφρων χήρα πήρε μια μέρα παράταση και τη νύχτα έριξε, με το γυιό της μαζί, την Εικόνα στη θάλασσα, η οποία ξαφνικά στάθηκε όρθια και έπλεε προς την Ελλάδα. Εκείνος ο γυιός, για να μη τον συλλάβουν, ήρθε στη Θεσσαλονίκη και μετά στο Αγιον Όρος. Κανείς δεν ξέρει που βρισκόταν 170 χρόνια η Εικόνα, απ’ το 829 που έπεσε στη θάλασσα ως το 1004 που βγήκε στην Ιβήρων.Κάθονταν οι παλαιοί άγιοι Γέροντες της Ιβήρων και μιλούσαν περί σωτηρίας ψυχής, όταν ξαφνικά βλέπουν μέσα στη θάλασσα ουρανομήκη λάμψη, και θαύμαζαν που έβλεπαν ακόμα και τη νύχτα να λάμπτη κάτι τι σαν τον ήλιο. Μαζεύτηκαν όλοι οι Μοναχοί του Όρους, και με βάρκες θέλησαν να πάνε στο περίεργο και θαυμαστό σημείο. Μπόρεσαν μόνο να διακρίνουν ότι ήταν μία εικόνα της Θεοτόκου, διότι όσο πλησίαζαν τόσο η εικόνα απομακρυνόταν. Όποτε οι Πατέρες συγκεντρώθηκαν στην Εκκλησία και ικέτευαν θερμώς τον Πανάγαθο να τους επιτρέψη να πάρουν την αγία Εικόνα. Πράγματι ο Θεός άκουσε τη δέηση τους και απήντησε ως έξης.Έξω απ’ το Μοναστήρι ασκήτευε κάποιος Μοναχός Γαβριήλ απ’ την Ιβηρία. Ήταν απλός, αναχωρητής, αδιαλείπτως έλεγε Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με τον αμαρτωλό και ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ. η τροφή του ήταν τα βότανα του βουνού και ποτό του το νερό και μέρα-νύχτα μελετούσε το νόμο του Κυρίου. Με μια λέξη ήταν επίγειος άγγελος και ουράνιος άνθρωπος. Ενώ προσευχόταν, νύσταξε λίγο, έκλεισε τα μάτια του και βλέπει την αγία Θεοτόκο με ιδιαίτερη λαμπρότητα και του λέει• πήγαινε στο Μοναστήρι σου και πες στον ηγούμενο ότι ήρθα για να τους δώσω την εικόνα μου• μετά βάδισε στη θάλασσα, για να γνωρίσουν όλοι την αγάπη και πρόνοια που έχω στο Μοναστήρι σας. Μόλις είπε αυτά η Παναγία, χάθηκε απ’ τα μάτια του Γαβριήλ.Μετά πήγε στο Μοναστήρι, είπε το νέο και οι Πατέρες με πομπή και Θεομητορικούς ύμνους πήγαν προς την παραλία. ο Γέρων Γαβριήλ περπάτησε λίγο στη θάλασσα και αμέσως η εικόνα ήρθε στην αγκαλιά του. οι Πατέρες με πολλήν ευλάβεια και χαρά την υποδέχτηκαν και έκαμαν ολονύκτιες αγρυπνίες και δεήσεις και Λειτουργίες επί τρία μερόνυχτα, για να ευχαριστήσουν τον Θεό και την Παναγία. Την έβαλαν στο ναό της Μονής, αλλά εκείνη έφευγε και στεκόταν πάνω από την πύλη του Μοναστηριού. Αυτό επανελήφθη πολλές φορές, ώσπου ξαναπαρουσιάστηκε η Παναγία στον Γέροντα Γαβριήλ και του λέει• πες στον ηγούμενο να παύσετε να με πειράζετε, διότι δεν ήρθα στο Μοναστήρι για να με φυλάτε σεις, αλλά ήρθα για να γίνω εγώ φύλακας και φρουρός σας και σ' αυτήν και στην μέλλουσα ζωή• και όσοι θα ζήσουν με ευλάβεια και φόβο Θεού και δεν αμελούν στην απόκτηση των αρετών, και τελειώσουν την πρόσκαιρη ζωή τους σ' αυτόν τον τόπο, ας έχουν θάρρος και να μη φοβούνται την κόλαση διότι αυτή τη χάρη ζήτησα από τον Θεό και Υιό μου και την πήρα• ως επιβεβαίωση των λόγων μου σας δίνω αυτό το σημείο, όσο βλέπετε την εικόνα μου στο Μοναστήρι σας, δεν θα λείψη απ’ το Όρος τούτο η χάρις και το έλεος του Υιού μου και Θεού, (ε' 143).Όταν τα άκουσε αυτά ο ασκητικός και θεοφόρος πατήρ Γαβριήλ έρχεται βιαστικά στο Μοναστήρι και τα αναφέρει στον ηγούμενο ο όποιος χάρηκε πολύ, συνάθροισε την αδελφότητα και διατάζει να κτισθή στην είσοδο της Μονής ειδικό παρεκκλήσιο για την φύλακα της Μονής θαυματουργόν Εικόνα. Απειρο είναι το πλήθος των προσκυνητών της, ιδιαίτερα τον Δεκαπενταύγουστο και τη Δευτέρα της Διακαινησίμου, οπότε λιτανεύεται και γιορτάζεται η ανάμνηση της ευρέσεως της με λειτουργία σε παρεκκλήσι της παραλίας, στο σημείο ακριβώς που την έβγαλε από τη θάλασσα ο Αγιος Γαβριήλ. Από τότε έχουν γίνει πάρα πολλά θαύματα• έχουν θεραπευθή δαιμονισμένοι κουτσοί, τυφλοί και κάθε άλλο είδος ασθενείας.* * *Τον παλαιό καιρό ένας οδοιπόρος ξεκίνησε από την έρημο του Αθωνος και οδοιπορώντας όλη την ήμερα, το απόγευμα έφτασε στη Μονή των Ιβήρων. Επειδή βιαζόταν, δεν μπήκε μέσα. Ζήτησε μόνο λίγο ψωμί από τον πορτάρη, ο όποιος δεν του έδωσε, και νηστικός και πικραμένος συνέχισε την πορεία του προς τις Καρυές. Σε 20 περίπου λεπτά από τη Μονή κάθισε ο οδοιπόρος σε μία πέτρα να ξεκούραστη λίγο αναλογιζόμενος το γεγονός με δάκρυα και στενάζων κατά του πορτάρη. Τότε άκουσε βήματα, σηκώνει το κεφάλι και βλέπει μία σεμνή γυναίκα, που κρατούσε στην αγκαλιά της ένα παιδί.Τον πλησιάζει και τον έρωτα με συμπονετικό ύφος: τι έχεις και κλαις; μήπως είσαι άρρωστος; Όχι, άπαντα ο οδοιπόρος, δεν είμαι άρρωστος, αλλά πεινώ• ζήτησα από τον πορτάρη των Ιβήρων λίγο ψωμί και δεν μου έδωσε. Η Γυναίκα του λέει: μη λυπάσαι, τέκνον, κατά του θυρωρού, διότι θυρωρός της Μονής των Ιβήρων είμαι εγώ. Πάρε αυτό το φλουρί, γύρισε στο Μοναστήρι και αγόρασε με αυτό ψωμί κι εγώ θα σε περιμένω εδώ. ο οδοιπόρος πείθεται και επιστρέφει στο Μοναστήρι, βρίσκει τον πορτάρη και ζητεί ν' αγοράση ψωμί δίνοντας και το φλουρί, που καθώς είπε του το δώρησε μια γυναίκα.Όταν ο πορτάρης άκουσε για γυναίκα σαν να κατάλαβε, και μόλις είδε και το φλουρί θαύμασε και έσπευσε να χτυπήση την καμπάνα να συναθροισθούν οι Πατέρες και να τους αναφέρη το συμβάν. Συγκεντρώθηκαν οι Πατέρες και μόλις άκουσαν το παράδοξο γεγονός έμειναν κατάπληκτοι. Διεπίστωσαν ότι το φλουρί που έφερε ο οδοιπόρος ήταν το από παλαιά αφιερωμένο στην Εικόνα της Πορταΐτισσας, το όποιο με πολλήν ευλάβεια ξανατοποθέτησαν και πάλι προ της αγίας Εικόνας. Αμέσως όλοι μαζί πήγαν στον τόπο της εμφανίσεως της γυναίκας, 20 λεπτά απ’ το Μοναστήρι προς τις Καρυές, και δεν ηύραν κανέναν. Εις ανάμνησι του θαύματος έστησαν εκεί μικρό προσκυνητάρι.Κατά το 1960 ο Ιερομόναχος Μάξιμος Πνευματικός Ιβηρίτης ανήγειρε περικαλλέστατο ναΰδριο στον τόπο εκείνο του θαύματος προς τιμήν της Πορταΐτισσας Θεοτόκου. Εδώ ερχόταν ο Γέροντας κάθε δειλινό και άναβε το καντήλι στην Εικόνα της αναπαράστασης του θαύματος κάτω απ’ το δέντρο. Μια βραδιά ακούει φωνή απ’ την Εικόνα: θέλω εκκλησία εδώ. Ξαφνιάστηκε, σταυροκοπήθηκε και δεν είπε τίποτα, μήπως ήταν ιδέα του. Την άλλη βραδιά πάλι τα ίδια. και τρίτη φορά ακούστηκε η φωνή και ο Γέροντας απήντησε δεν μπορώ και η Παναγία: θα σε βοηθήσω εγώ. Τότε έπιασε τον Γέροντα ένας ζήλος, άλλο πράγμα. Δυο χρόνια κουβάλησε πέτρες απ’ το ποτάμι, καθάρισε τον τόπο απ’ τα βάτα και τ' άγρια ξύλα, ο μάστορας δούλεψε πρόθυμα και έγινε ένα ωραιότατο εκκλησάκι που οι ξένοι επισκέπται δεν χορταίνουν να το βγάζουν φωτογραφίες. και κάθε Κυριακή και μεγάλη γιορτή, βρέχει χιονίζει, ο Γέροντας λειτουργία μέσ' στη νύχτα μ' έναν υποτακτικό του. Εκεί δίπλα θέλει πολύ ο Γέροντας και ν' αναπαυθή αιώνια, γι' αυτό έχει ετοιμάση από πολύ πρίν τον τάφο του (ε' 133).

Ο ΑΓΙΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Ο ΠΕΡΣΗΣ  Ένας πρώην μάγος κείρεται μοναχός και αναδεικνύεται ένθερμος ομολογητής και ένδοξος μάρτυς Χριστού ...